Hoạt động 5: Thể hiện sự chủ động tham gia giải quyết những vấn đề nảy sinh trong gia đình

1. TÌM HIỂU VỀ SỰ CHỦ ĐỘNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG GIA ĐÌNH

a. Sự chủ động tham gia giải quyết vấn đề nảy sinh trong gia đình là gì?

- Sự chủ động tham gia giải quyết vấn đề nảy sinh trong gia đình là việc em, với tư cách là một thành viên đã trưởng thành, không thờ ơ, đứng ngoài cuộc trước những khó khăn, mâu thuẫn hay các tình huống phát sinh bất ngờ của gia đình. Thay vào đó, em chủ động quan sát, nhận diện vấn đề và tham gia ý kiến, suy nghĩ, đề xuất các giải pháp, đồng thời sẵn sàng gánh vác một phần trách nhiệm (phù hợp với khả năng) để cùng bố mẹ và người thân vượt qua khó khăn.

- Ví dụ: Khi em thấy bố mẹ đang căng thẳng về vấn đề tài chính, thay vì vòi vĩnh đòi mua đồ mới (thờ ơ), em chủ động đề xuất: "Hay là con sẽ tự đi xe buýt đi học để tiết kiệm tiền xăng cho bố mẹ?" (chủ động giải quyết vấn đề).

b. Vì sao cần thể hiện sự chủ động này (đặc biệt ở lớp 12)?

- Năm học lớp 12 là giai đoạn em đã có đủ sự trưởng thành về nhận thức. Việc thể hiện sự chủ động này là vô cùng quan trọng, vì nó:

+ Thể hiện trách nhiệm và sự trưởng thành: Cho bố mẹ thấy em không còn là một đứa trẻ chỉ biết đứng ngoài, mà đã là một thành viên lớn khôn, có khả năng suy nghĩ, gánh vác và chia sẻ trách nhiệm chung của gia đình.

+ Giúp san sẻ gánh nặng tâm lý cho bố mẹ: Những vấn đề nảy sinh (về kinh tế, sức khỏe, mâu thuẫn...) thường là gánh nặng lớn của bố mẹ. Sự chủ động tham gia ý kiến của em, dù có thể chưa phải là giải pháp cuối cùng, cũng là nguồn động viên tinh thần to lớn, giúp bố mẹ cảm thấy được san sẻ, thấu hiểu.

+ Rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề: Đây là cơ hội thực tế nhất để em rèn luyện kỹ năng phân tích tình huống (như phân tích tài chính, sắp xếp công việc), đưa ra ý kiến và thương thuyết – những kỹ năng "vàng" cho cuộc sống tự lập sau này.

+ Gắn kết tình cảm gia đình: Khi cả gia đình cùng nhau, bình đẳng thảo luận để đối mặt và giải quyết một vấn đề, sự thấu hiểu, tin tưởng và gắn bó giữa các thành viên sẽ càng thêm bền chặt.

- Ví dụ: Như gia đình bạn Hiền trong sách, khi ông nội ốm, cả nhà đã cùng nhau bàn bạc (thay vì bố mẹ tự quyết). Việc Hiền được tham gia ý kiến (về tài chính, về cách chăm sóc) không chỉ giúp tìm ra giải pháp tốt hơn mà còn thể hiện sự đoàn kết của cả gia đình.

2. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH THỂ HIỆN SỰ CHỦ ĐỘNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Xây dựng kịch bản tương tác theo trường hợp dưới đây:

- Trường hợp: Ông nội của Hiền bị ốm, gia đình đứng trước hai vấn đề lớn:

+ Tài chính: Bố muốn rút sổ tiết kiệm trước hạn (sẽ bị mất lãi). Mẹ muốn đi vay (sẽ phải trả lãi suất vay).

+ Chăm sóc: Bố muốn cả nhà luân phiên chăm ông ở bệnh viện. Mẹ cho rằng có thể có phương án khác (tùy tình hình sức khỏe của ông).

+ Diễn biến: Hiền chủ động muốn tham gia ý kiến và được bố khuyến khích. Hiền đã đưa ra ý kiến rất tốt về vấn đề tài chính.

+ Nhiệm vụ của em: Chuẩn bị ý kiến của Hiền (và các thành viên khác) cho phần tiếp theo: giải quyết vấn đề chăm sóc ông.

+ Gợi ý kịch bản (phần tiếp theo):

• Bố: "Vấn đề tài chính mẹ con nói có lý. Vậy còn vấn đề chăm sóc ông thì sao? Bố vẫn nghĩ chúng ta nên luân phiên nhau ở bệnh viện cho yên tâm".
• Mẹ: "Em cũng lo cho sức khỏe của ông, nhưng cả nhà mình luân phiên như vậy thì công việc và việc học của các con sẽ bị ảnh hưởng nhiều..."
• Em Hiền (có thể vẫn giữ quan điểm cũ): "Con thấy bố mẹ lo là được rồi, chúng con còn phải đi học..."
• Hiền (thể hiện sự chủ động): "Bố mẹ ơi, con có ý kiến này ạ. Hay là chúng ta kết hợp cả hai ý kiến? Con nghĩ những ngày đầu khi ông mới nhập viện hoặc khi ông cần theo dõi đặc biệt, cả nhà mình luân phiên ở bệnh viện là đúng ạ. Nhưng khi ông đã ổn định hơn, chúng ta có thể hỏi ý kiến bác sĩ xem có thể đưa ông về nhà chăm sóc không, hoặc thuê người chăm sóc theo giờ vào ban ngày để bố mẹ vẫn đi làm được, còn con và em sẽ phụ giúp vào buổi tối và cuối tuần. Như vậy vừa đảm bảo sức khỏe cho ông, vừa đỡ ảnh hưởng đến công việc của bố mẹ ạ".
• Em Hiền (thay đổi sau khi nghe chị): "Em xin lỗi... Nghe chị Hiền nói em cũng thấy mình cần có trách nhiệm. Con có thể phụ giúp chị Hiền các việc nhỏ như mua cháo, đun nước và nhắc ông uống thuốc đúng giờ ạ".
• Mẹ: "Mẹ thấy ý kiến của Hiền rất hợp lý. Chúng ta sẽ bàn bạc với bác sĩ về phương án chăm sóc tốt nhất cho ông. Cả nhà cùng cố gắng nhé".

2. Chuẩn bị ý kiến để tham gia kịch tương tác:

- Em hãy chuẩn bị các lý lẽ cho vai diễn của mình (nên chọn vai Hiền hoặc vai người bố/mẹ biết lắng nghe) để thể hiện sự chủ động, có trách nhiệm và mong muốn tìm ra giải pháp tốt nhất cho cả gia đình.