Hoạt động 3: Xác định cách điều chỉnh cảm xúc và ứng xử hợp lí trong những tình huống giao tiếp khác nhau

1. TÌM HIỂU VỀ VIỆC ĐIỀU CHỈNH CẢM XÚC VÀ ỨNG XỬ HỢP LÍ

a. Điều chỉnh cảm xúc và ứng xử hợp lí là gì?

- Điều chỉnh cảm xúc là khả năng em nhận biết được cảm xúc (đặc biệt là cảm xúc tiêu cực như nóng giận, thất vọng) đang trỗi dậy trong mình và chủ động kiểm soát nó, không để nó vượt ra khỏi tầm kiểm soát và chi phối hành động, lời nói của bản thân.

- Ứng xử hợp lí là việc em lựa chọn cách thức hành động, lời nói một cách khôn khéo, có văn hóa, phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp, với đối tượng giao tiếp và dựa trên nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau.

-> Hai kỹ năng này liên kết chặt chẽ với nhau: Em phải điều chỉnh cảm xúc của mình trước, giữ được bình tĩnh (cái đầu lạnh), thì em mới có thể đưa ra được một cách ứng xử hợp lí (cái đầu nóng không thể đưa ra quyết định sáng suốt).

b. Vì sao cần rèn luyện các kỹ năng này (đặc biệt ở lớp 12)?

- Năm học lớp 12 là một năm học có rất nhiều áp lực và các mối quan hệ phức tạp. Việc rèn luyện kỹ năng điều chỉnh cảm xúc và ứng xử hợp lí sẽ giúp em:

+ Giảm thiểu xung đột, mâu thuẫn: Giúp em tránh được những lời nói, hành động bốc đồng trong lúc nóng giận có thể gây tổn thương cho người khác và phá vỡ các mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè.

+ Giải quyết vấn đề hiệu quả hơn: Khi em bình tĩnh, em sẽ có khả năng lắng nghe, phân tích vấn đề một cách khách quan và đưa ra những giải pháp xử lý tình huống thông minh, mang tính xây dựng.

+ Xây dựng hình ảnh một người trưởng thành: Khả năng kiểm soát cảm xúc và ứng xử đúng mực là một trong những biểu hiện rõ rệt nhất của một người trưởng thành, chín chắn, đáng tin cậy.

+ Bảo vệ sức khỏe tinh thần của bản thân: Biết cách chuyển hóa và loại bỏ các cảm xúc tiêu cực sẽ giúp em luôn giữ được tinh thần lạc quan, vui vẻ, giảm bớt căng thẳng, stress.

- Ví dụ: Khi em nhận được một lời góp ý gay gắt từ bạn bè, thay vì nổi nóng cãi lại, em học cách điều chỉnh cảm xúc bằng cách hít thở sâu, bình tĩnh lắng nghe và sau đó ứng xử hợp lí bằng cách nói: "Cảm ơn cậu đã góp ý, tớ sẽ suy nghĩ về điều này".

2. HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN VÀ THỰC HÀNH CÁC KỸ NĂNG

1. Kể lại cách em đã điều chỉnh cảm xúc và ứng xử hợp lí trong một tình huống giao tiếp cụ thể.

- Em hãy tự suy ngẫm và kể lại một tình huống thực tế mà em đã gặp phải.

- Ví dụ: "Đã có lần em bị mẹ hiểu lầm và mắng oan. Lúc đó em rất ấm ức và muốn cãi lại ngay. Nhưng em đã cố gắng hít thở sâu (điều chỉnh cảm xúc) và đợi mẹ nói xong, em mới bình tĩnh giải thích lại cho mẹ hiểu (ứng xử hợp lí). Kết quả là mẹ đã hiểu ra và xin lỗi em. Em thấy rất vui vì mình đã không làm cho không khí gia đình trở nên căng thẳng".

2. Thảo luận về cách điều chỉnh cảm xúc và ứng xử hợp lí trong những tình huống giao tiếp khác nhau.

Để có thể ứng xử hợp lí, em cần rèn luyện theo một quy trình cụ thể. Em có thể tham khảo các gợi ý sau:

- Bước 1: Nhận biết được cảm xúc của bản thân trong tình huống đó (mình đang tức giận, buồn bã, hay thất vọng?).

- Bước 2: Điều chỉnh cảm xúc tiêu cực, không để nó vượt khỏi tầm kiểm soát. (Ví dụ: hít thở sâu, đếm số, tạm thời rời khỏi nơi đó).

- Bước 3: Giữ lại cảm xúc tích cực, chuyển hoá cảm xúc tiêu cực, không để chúng chi phối hành động, lời nói của mình.

- Bước 4: Lựa chọn cách ứng xử phù hợp theo nguyên tắc tôn trọng người cùng giao tiếp.

- Bước 5: Chú ý đến đặc điểm của người cùng giao tiếp và bối cảnh giao tiếp. (Ví dụ: ứng xử với bố mẹ sẽ khác với ứng xử với bạn bè).

- Bước 6: Đặt mình vào vị trí của người cùng giao tiếp để hiểu cảm xúc của họ và có cách ứng xử phù hợp.

- Bước 7: Thể hiện thái độ, lời nói, hành vi giao tiếp đúng mực, lịch sự, rõ ràng.

- Bước 8: Luôn quan tâm đến việc đem lại cảm xúc tích cực cho người cùng giao tiếp (nếu có thể).