Hoạt động 3: Tìm hiểu những phẩm chất, năng lực người lao động cần có để có thể chuyển đổi nghề khi cần thiết

1. TÌM HIỂU VỀ PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CỐT LÕI ĐỂ CHUYỂN ĐỔI NGHỀ

a. Chuyển đổi nghề thành công và Năng lực cốt lõi là gì?

- Chuyển đổi nghề thành công hay thất bại là việc chúng ta đánh giá kết quả của sự thay đổi nghề nghiệp (mà chúng ta đã tìm hiểu ở Hoạt động 2). "Thành công" có nghĩa là người lao động thích ứng, phát triển và tìm thấy sự hài lòng trong nghề mới (như Anh Kiên). "Thất bại" là khi họ không thể thích ứng, bị đào thải hoặc tiếp tục chán nản.

- Phẩm chất và năng lực cốt lõi (để chuyển đổi) là những giá trị và kỹ năng "có thể chuyển đổi" (transferable skills). Đây là những kỹ năng không bị trói buộc vào một nghề nghiệp cụ thể, mà có thể được áp dụng linh hoạt ở nhiều lĩnh vực khác nhau.

+ Ví dụ (theo gợi ý): "Phẩm chất" như Tự tin, Kiên trì, Ham học hỏi. "Năng lực" như Tự học, Thích ứng, Giải quyết vấn đề.

b. Vì sao cần rèn luyện các phẩm chất, năng lực cốt lõi này?

- Trong xã hội hiện đại, khi "xu hướng nghề nghiệp" (như đã học ở Chủ đề 8) thay đổi liên tục, việc rèn luyện các năng lực cốt lõi này quan trọng hơn cả việc học một nghề cụ thể:

+ Giúp rèn luyện tư duy phản biện: Kỹ năng này giúp em hiểu rằng "thành công" hay "thất bại" khi chuyển nghề không phải do may rủi. Nó phụ thuộc vào sự chuẩn bị. Em sẽ học được cách phân tích các trường hợp (sharing success/failure stories) để tìm ra nguyên nhân gốc rễ (chính là thiếu các năng lực cốt lõi này).

+ Giúp xây dựng quan điểm cá nhân vững vàng (Xây dựng sự "bất khả xâm phạm"): Giúp em hiểu rằng "tài sản" lớn nhất của mình không phải là "chức danh" hay "nghề nghiệp", mà chính là các phẩm chất và năng lực này. Khi em có "năng lực tự học", em sẽ không sợ hãi trước sự thay đổi (như đã nói ở Hoạt động 2).

+ Giúp định hướng hành vi đúng đắn: Em sẽ nhận ra, ngay cả khi còn là học sinh, việc rèn luyện "tính kiên trì" (vượt khó trong học tập), "sự sáng tạo" (trong các dự án), hay "năng lực tự học" (tự tìm hiểu kiến thức mới) chính là em đang xây dựng "bảo hiểm" cho sự nghiệp tương lai của mình.

- Ví dụ: Một người "nhân viên thu ngân" (ở Chủ đề 8) bị mất việc. Nếu họ "thất bại" (không tìm được việc mới), lý do là họ thiếu "năng lực tự học" hoặc "phẩm chất ham học hỏi". Nếu họ "thành công" (chuyển sang làm quản lý kho hàng), đó là vì họ đã dùng "năng lực thích ứng" và "kiên trì" để học kỹ năng mới.

2. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VÀ RÈN LUYỆN NĂNG LỰC CỐT LÕI

1. Thể hiện lập trường, quan điểm của bản thân/nhóm đối với các phẩm chất và năng lực cốt lõi.

Bây giờ, chúng ta sẽ cùng phân tích và thể hiện lập trường về hai nhóm yếu tố then chốt để chuyển đổi nghề thành công:

* Nhóm 1 (Phẩm chất): "Tự tin", "Kiên trì", "Ham học hỏi", "Cầu thị".

- Phân tích (Lập trường: Đây là "nhiên liệu" tinh thần).

+ Mặt đúng của các phẩm chất: Đây là nhóm phẩm chất quyết định "dám" thay đổi hay không. "Tự tin" để tin rằng mình làm được. "Ham học hỏi" và "Cầu thị" (sẵn sàng lắng nghe) để bắt đầu học cái mới (thường là từ con số 0). "Kiên trì" để vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu khi làm nghề mới.

+ Đề xuất lập trường phù hợp: "Theo em, lập trường của chúng ta là hoàn toàn đồng ý đây là các phẩm chất nền tảng của cảm xúc. Nếu không có chúng, một người sẽ không bao giờ dám bắt đầu quá trình chuyển đổi, hoặc sẽ bỏ cuộc giữa chừng. Một người 'thất bại' khi chuyển nghề thường là do thiếu 'kiên trì' khi đối mặt với khó khăn, hoặc do 'tự ái' (thiếu cầu thị) khi phải học lại từ đầu."

* Nhóm 2 (Năng lực): "Tự học", "Thích ứng", "Giải quyết vấn đề", "Sáng tạo".

- Phân tích (Lập trường: Đây là "bộ công cụ" thực hành).

+ Mặt đúng của các năng lực: Nếu phẩm chất là "nhiên liệu", thì đây là "công cụ". "Tự học" là công cụ để tiếp thu kiến thức mới. "Thích ứng" là công cụ để hòa nhập môi trường mới. "Giải quyết vấn đề" và "Sáng tạo" là những năng lực (đã học ở Chủ đề 8) giúp người đó tạo ra giá trị và thành công ở bất kỳ đâu.

+ Đề xuất lập trường phù hợp: "Em tin rằng đây là nhóm năng lực quan trọng nhất để 'thực thi' việc chuyển đổi. Lập trường của em là: đây chính là những kỹ năng có thể chuyển đổi (transferable). Anh Kiên (ở Hoạt động 2) chuyển nghề thành công vì anh ấy vẫn giữ được năng lực 'giải quyết vấn đề' (chiến thuật) và 'sáng tạo' (dạy dỗ) của mình. Một người lao động hiện đại bắt buộc phải rèn luyện các năng lực này."

2. Chia sẻ bài học kinh nghiệm về việc rèn luyện các năng lực cốt lõi.

- Sau khi đã phân tích, bây giờ là lúc em tự rút ra những bài học cho chính mình. Em có thể suy nghĩ dựa trên các câu hỏi sau:

+ Em đã học được gì từ những câu chuyện "thành công" hoặc "thất bại" khi chuyển đổi nghề?

+ Trong các phẩm chất và năng lực trên, em thấy mình mạnh ở điểm nào và cần rèn luyện điểm nào nhất?

+ Em sẽ rèn luyện "năng lực tự học" và "thích ứng" ngay từ khi còn là học sinh như thế nào?

- Ví dụ về bài học kinh nghiệm em có thể chia sẻ: "Qua tìm hiểu, bài học kinh nghiệm lớn nhất đối với em là chúng ta nên tập trung rèn luyện các năng lực cốt lõi, thay vì chỉ học kiến thức của một nghề. Em nhận ra, các phẩm chất như 'kiên trì', 'ham học hỏi' và các năng lực như 'tự học', 'thích ứng' mới là tấm vé bảo hiểm thực sự cho sự nghiệp. Bài học thứ hai là, em sẽ rèn luyện ngay từ bây giờ. Em rèn 'tính kiên trì' bằng cách không bỏ cuộc với bài tập khó. Em rèn 'năng lực tự học' bằng cách chủ động tìm hiểu thêm kiến thức ngoài sách giáo khoa. Em rèn 'năng lực thích ứng' bằng cách sẵn sàng tham gia các hoạt động mới, làm việc với những người bạn mới trong nhóm."