Hoạt động 2: Xác định những phẩm chất, năng lực cần có của người lao động trong xã hội hiện đại

1. TÌM HIỂU VỀ PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC TRONG XÃ HỘI HIỆN ĐẠI

a. Phẩm chất và Năng lực là gì?

- Phẩm chất là những giá trị đạo đức, tính cách, thái độ bên trong của một con người. Nó trả lời cho câu hỏi "Bạn là người như thế nào?".

+ Ví dụ: Các gợi ý như "Trung thực", "Trách nhiệm", "Kỉ luật", "Nhân hậu" (ví dụ về Điều dưỡng). Đây là những thứ thuộc về bản chất, khó thay đổi.

- Năng lực là những kiến thức, kỹ năng, khả năng mà một người có thể thể hiện ra bên ngoài để hoàn thành một công việc. Nó trả lời cho câu hỏi "Bạn làm được những gì?".

+ Ví dụ: Các gợi ý như "Giao tiếp", "Giải quyết vấn đề", "Làm chủ công nghệ", "Ngoại ngữ". Đây là những thứ có thể rèn luyện và cải thiện theo thời gian.

b. Vì sao người lao động hiện đại cần cả Phẩm chất và Năng lực?

- Trong xã hội hiện đại (mà chúng ta vừa phân tích ở Hoạt động 1), việc rèn luyện cả hai yếu tố này là vô cùng quan trọng:

+ Giúp rèn luyện tư duy phản biện (Nhìn người toàn diện): Kỹ năng này giúp em hiểu rằng một người "giỏi" (có năng lực) là chưa đủ. Một lập trình viên rất giỏi "Giải quyết vấn đề" (năng lực) nhưng nếu thiếu "Trung thực" (phẩm chất), họ có thể ăn cắp dữ liệu công ty.

+ Giúp xây dựng quan điểm cá nhân vững vàng (Nền tảng của thành công): Giúp em hiểu rõ "Phẩm chất là gốc, Năng lực là cành". Khi xu hướng nghề nghiệp thay đổi, "Năng lực" cũ (ví dụ: kỹ năng của nhân viên thu ngân) có thể bị lỗi thời. Nhưng "Phẩm chất" (như "Kỉ luật", "Ham học hỏi") sẽ là nền tảng để em học "Năng lực" mới.

+ Giúp định hướng hành vi đúng đắn (Rèn luyện toàn diện): Em sẽ nhận ra mình không thể chỉ "học cho giỏi" (rèn năng lực), mà còn phải "học làm người" (rèn phẩm chất). Em phải rèn cả hai song song ngay từ khi còn là học sinh.

- Ví dụ: Khi đối mặt với một bài tập nhóm, "Hợp tác" và "Giao tiếp" là "năng lực". Nhưng "Trách nhiệm" (làm đúng phần việc của mình) và "Trung thực" (không chép bài của nhóm khác) là "phẩm chất". Một nhóm muốn thành công bắt buộc phải có cả hai.

2. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VÀ RÈN LUYỆN BẢN THÂN

1. Thể hiện lập trường, quan điểm của bản thân/nhóm đối với một số phẩm chất, năng lực.

Bây giờ, chúng ta sẽ cùng phân tích và thể hiện lập trường về hai nhóm yếu tố được gợi ý trong sách:

* Nhóm 1 (Phẩm chất): "Kỉ luật" và "Ham học hỏi".

- Phân tích (Lập trường: Phẩm chất nền tảng để phát triển):

+ Mặt đúng của phẩm chất: Đây là hai phẩm chất "sống còn". "Kỉ luật" là khả năng tự quản lý bản thân, hoàn thành công việc đúng hạn mà không cần ai giám sát. "Ham học hỏi" là thái độ cởi mở, sẵn sàng tiếp thu cái mới.

+ Kết nối: Trong bối cảnh Hoạt động 1 (xu hướng thay đổi liên tục), người có "Ham học hỏi" sẽ không bị đào thải. Người có "Kỉ luật" sẽ luôn đảm bảo được chất lượng công việc.

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Theo em, đây là hai phẩm chất quan trọng bậc nhất trong mọi ngành nghề. Em hoàn toàn đồng ý. 'Kỉ luật' tạo ra sự tin cậy, còn 'Ham học hỏi' tạo ra sự phát triển. Một người lao động dù giỏi đến đâu mà thiếu kỉ luật (đi muộn, trễ hẹn) hoặc ngừng học hỏi, người đó chắc chắn sẽ thất bại trong xã hội hiện đại."

* Nhóm 2 (Năng lực): "Giải quyết vấn đề" và "Thích ứng".

- Phân tích (Lập trường: Năng lực bắt buộc trong thời đại biến động):

+ Mặt đúng của năng lực: "Giải quyết vấn đề" là khả năng máy móc (AI) còn rất yếu. Đây là năng lực tư duy bậc cao của con người. "Thích ứng" là khả năng thay đổi để phù hợp với môi trường mới.

+ Kết nối: Khi công nghệ (từ Hoạt động 1) làm mất nghề cũ, người có "Năng lực thích ứng" sẽ nhanh chóng học kỹ năng mới. Khi gặp một sự cố bất ngờ, người có "Năng lực giải quyết vấn đề" sẽ tìm ra giải pháp.

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Em tin rằng đây là hai năng lực 'sinh tồn' của thế kỷ 21. Lập trường của em là: đây chính là thứ phân biệt con người với máy móc. Máy móc làm theo lập trình, con người 'giải quyết vấn đề' ngoài lập trình. Môi trường thay đổi, con người 'thích ứng'. Bất kỳ ai thiếu hai năng lực này sẽ rất khó cạnh tranh, bất kể họ chọn ngành nghề nào."

2. Chia sẻ bài học kinh nghiệm đối với bản thân em về việc rèn luyện phẩm chất, năng lực.

- Sau khi đã phân tích, bây giờ là lúc em tự rút ra những bài học cho chính mình. Em có thể suy nghĩ dựa trên các câu hỏi sau:

+ Em đã học được gì về mối liên hệ giữa "Phẩm chất" (bên trong) và "Năng lực" (bên ngoài)?

+ Với xu hướng nghề nghiệp đã học ở Hoạt động 1, em nghĩ phẩm chất và năng lực nào là quan trọng nhất mà em cần rèn luyện ngay từ bây giờ?

+ Em sẽ rèn luyện chúng như thế nào khi còn là học sinh?

- Ví dụ về bài học kinh nghiệm em có thể chia sẻ: "Qua tìm hiểu, bài học kinh nghiệm lớn nhất đối với em là phẩm chất quyết định việc rèn luyện năng lực. Ví dụ, em phải có phẩm chất 'Ham học hỏi' và 'Kỉ luật' thì em mới có thể rèn luyện được năng lực 'Làm chủ công nghệ' hay 'Ngoại ngữ'. Bài học thứ hai là, em phải rèn luyện ngay từ bây giờ. Em không thể chờ đến khi đi làm mới rèn 'Kỉ luật', mà em phải 'Kỉ luật' trong việc học và sinh hoạt ngay hôm nay. Em không thể chờ gặp 'vấn đề' lớn, mà em phải tập 'Giải quyết vấn đề' với các bài tập khó, các tình huống xung đột trong nhóm. Em nhận ra, nhà trường chính là môi trường tốt nhất để em rèn luyện tất cả những phẩm chất và năng lực này."