Hoạt động 1: Tìm hiểu về xu hướng phát triển nghề nghiệp trong xã hội hiện đại

1. TÌM HIỂU VỀ XU HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG

a. Xu hướng phát triển nghề nghiệp và các Yếu tố ảnh hưởng là gì?

- Xu hướng phát triển nghề nghiệp là sự dự báo về chiều hướng thay đổi của thị trường lao động trong tương lai. Nó cho chúng ta biết những ngành nghề nào đang "nóng" (có nhu cầu nhân lực cao, phát triển mạnh) và những ngành nghề nào đang "nguội" (bị thu hẹp, bão hòa hoặc dần biến mất).

+ Ví dụ: Các gợi ý như "Lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI)" hay "Sáng tạo nội dung" đang là xu hướng "nóng". Ngược lại, "Nhân viên giao dịch ngân hàng" là xu hướng "nguội".

- Các yếu tố ảnh hưởng là những động lực chính trong xã hội thúc đẩy sự thay đổi của các xu hướng nghề nghiệp.

+ Ví dụ: "Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ" là yếu tố lớn nhất, nó vừa tạo ra nghề mới (AI) vừa làm mất nghề cũ (thu ngân). "Chất lượng cuộc sống ngày càng cao" tạo ra nhu cầu cho các nghề như "Chăm sóc sức khoẻ" và "Tâm lí".

b. Vì sao học sinh (lớp 12) cần tìm hiểu về xu hướng nghề nghiệp?

- Việc tìm hiểu này không chỉ là để "biết", mà nó có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với học sinh cuối cấp, ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định tương lai:

+ Giúp rèn luyện tư duy phản biện (Tầm nhìn chiến lược): Kỹ năng này giúp em không chọn nghề theo cảm tính, theo "mốt" nhất thời hay theo sự áp đặt của gia đình. Em sẽ học được cách dừng lại, phân tích các "yếu tố ảnh hưởng" để đưa ra lựa chọn có cơ sở, khoa học.

+ Giúp xây dựng quan điểm cá nhân vững vàng (Định hướng đúng): Giúp em hiểu rõ mình cần chuẩn bị gì. Nếu em chọn một ngành đang "nóng", em cần chuẩn bị những kỹ năng gì để cạnh tranh? Nếu em (vì đam mê) chọn một ngành đang "nguội", em cần sự chuẩn bị đặc biệt nào để tạo ra sự khác biệt?

+ -Giúp định hướng hành vi đúng đắn (Đầu tư hiệu quả): Giúp em đầu tư thời gian, công sức và tiền bạc (của gia đình) vào việc học một cách hiệu quả nhất, tránh lãng phí 4-5 năm đại học để học một ngành mà khi ra trường đã không còn nhu cầu tuyển dụng.

- Ví dụ: Khi đối mặt với lựa chọn nghề nghiệp, nếu không tìm hiểu xu hướng, em có thể chọn nghề "Kế toán" vì nghĩ nó "ổn định". Nhưng khi phân tích, em thấy "Trí tuệ nhân tạo" đang tự động hóa phần lớn công việc kế toán cơ bản. Em sẽ nhận ra mình phải học Kế toán ở một trình độ cao hơn (như Kiểm toán, Phân tích tài chính) thì mới có thể tồn tại.

2. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VÀ ĐỊNH HƯỚNG BẢN THÂN

1. Thể hiện lập trường, quan điểm của bản thân/nhóm đối với một số xu hướng nghề nghiệp.

Bây giờ, chúng ta sẽ cùng phân tích và thể hiện lập trường về hai luồng xu hướng được gợi ý trong sách:

* Xu hướng 1 (Đang phát triển): "Lĩnh vực Chăm sóc sức khoẻ" và "Lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI)".

- Phân tích (Lập trường: Hoàn toàn đồng ý, đây là xu hướng tất yếu):

+ Mặt đúng của xu hướng: Đây là hai xu hướng phản ánh rõ nhất các "yếu tố ảnh hưởng". Khi "chất lượng cuộc sống ngày càng cao" và xã hội già hóa, nhu cầu "Chăm sóc sức khoẻ" (cả thể chất lẫn tinh thần - "Tâm lí") chắc chắn tăng. Mặt khác, "sự phát triển của khoa học - công nghệ" đưa "AI" trở thành cốt lõi của mọi ngành.

+ Kết nối: AI cũng đang giúp Chăm sóc sức khoẻ tốt hơn (ví dụ: máy móc chẩn đoán bệnh).

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Theo em, đây là những xu hướng phát triển bền vững nhất. Em hoàn toàn đồng ý. 'Chăm sóc sức khoẻ' giải quyết nhu cầu cơ bản của con người, còn 'Trí tuệ nhân tạo' giải quyết nhu cầu về hiệu suất của xã hội. Đây là những lĩnh vực mà các bạn học sinh có thể tự tin đầu tư nếu có đam mê, vì nhu cầu nhân lực sẽ còn tăng trong nhiều thập kỷ tới."

* Xu hướng 2 (Đang mai một): "Nhân viên giao dịch ngân hàng" và "Nhân viên thu ngân".

- Phân tích (Lập trường: Đồng ý, đây là sự đào thải không thể tránh khỏi):

+ Mặt đúng của xu hướng: Đây là những ví dụ rõ ràng nhất về việc công việc bị thay thế bởi công nghệ. "Nhân viên giao dịch" bị thay thế bởi Internet Banking/ứng dụng di động. "Nhân viên thu ngân" bị thay thế bởi các quầy tự thanh toán.

+ Nguyên nhân: Các công việc này có tính chất lặp đi lặp lại, và máy móc (công nghệ) làm việc này tốt hơn, nhanh hơn, rẻ hơn con người.

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Em đồng ý với nhận định này. Lập trường của em là: đây là sự đào thải tất yếu của tiến bộ công nghệ. Nó cho thấy rằng, trong tương lai, bất kỳ công việc nào chỉ mang tính chất 'lặp lại' và 'thủ công' đều có nguy cơ mai một. Điều này buộc người lao động (kể cả em sau này) phải liên tục học hỏi để làm những việc mà máy móc không làm được, đó là 'sáng tạo', 'tư duy phản biện' và 'giao tiếp phức tạp'."

2. Chia sẻ bài học kinh nghiệm đối với bản thân em về việc lựa chọn nghề nghiệp.

- Sau khi đã phân tích các xu hướng, bây giờ là lúc em tự rút ra những bài học cho chính mình. Em có thể suy nghĩ dựa trên các câu hỏi sau:

+ Em đã học được điều gì về mối quan hệ giữa "Công nghệ" và "Nghề nghiệp"?

+ "Áp lực tâm lí" và "chất lượng cuộc sống" (các yếu tố) đã tạo ra những cơ hội nghề nghiệp nào (ví dụ: ngành Tâm lí, Sáng tạo nội dung giải trí)?

+ Em sẽ thay đổi điều gì trong cách em tìm hiểu và lựa chọn ngành học của mình sau bài học này?

- Ví dụ về bài học kinh nghiệm em có thể chia sẻ: "Qua tìm hiểu, bài học kinh nghiệm lớn nhất đối với em là công nghệ là yếu tố thay đổi cuộc chơi lớn nhất. Nó vừa là 'kẻ hủy diệt' (làm mất nghề cũ), vừa là 'đấng sáng tạo' (tạo ra nghề mới). Bài học thứ hai là, để tồn tại trong xã hội hiện đại, em không thể chỉ học một nghề duy nhất rồi dùng cả đời. Em nhận ra mình phải có tư duy học tập suốt đời và rèn luyện các kỹ năng mà máy móc không thể thay thế được. Em sẽ không chọn nghề chỉ vì 'mốt', mà sẽ phân tích xem nghề đó có nguy cơ bị tự động hóa không, và em có thực sự đam mê để theo đuổi nó ở mức độ chuyên gia hay không."