Bài 8. Vai trò và triển vọng của thủy sản

I. VAI TRÒ CỦA THỦY SẢN

- Thuỷ sản có vai trò quan trọng đối với đời sống con người và nền kinh tế.

- Cung cấp nguồn thực phẩm giàu protein cho con người: cung cấp cho con người

+ Các loài cá, giáp xác (tôm, cua, ghẹ,...).

+ Động vật thân mềm (hàu, nghêu, sò, ốc,...), rong tảo,...

=> Đây là nguồn thực phẩm giàu protein và rất cần thiết đối với con người.

- Cung cấp nguyên liệu cho chế biến và xuất khẩu:

+ Nuôi trồng và khai thác thuỷ sản giúp cung cấp nguồn nguyên liệu dồi dào, góp phần thúc đấy sự phát triển của ngành Công nghiệp Chế biến thuỷ sản ở nước ta.

+ Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của nước ta năm 2022 đạt 11 tỉ USD, tăng 23,8% so với năm 2021 và tăng 22,2% so với kế hoạch.

- Phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm cho người dân.

- Khẳng định chủ quyền biển đảo và an ninh quốc phòng.

- Thủy sản còn có một số vai trò khác như cung cấp thức ăn cho chăn nuôi, đáp ứng nhu cầu vu chơi,...

II. TRIỂN VỌNG VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỦY SẢN

1. Triển vọng phát triển thuỷ sản Việt Nam

a. Phát triền nhờ lợi thế của điều kiện tự nhiên

- Nước ta có bờ biển dài hơn 3 260 km, vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn, nguồn thuỷ sản khá phong phú.

- Dọc bờ biển có nhiều vũng – vịnh, đầm phá, rừng ngập mặn có khả năng:

+ Nuôi trồng thuỷ sản nước mặn, lợ.

+ Trong đất liền có hệ thống sông, suối, kênh rạch,... có thể nuôi thuỷ sản nước ngọt.

- Việt Nam đặt ra mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn 2045:

+ Phát triển thuỷ sản thành ngành kinh tế quan trọng của quốc gia.

+ Giải quyết việc làm cho trên 3,5 triệu người lao động.

- Xây dựng các làng cá ven biển, đảo thành các cộng đồng dân cư văn minh.

b. Phát triển để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của con người

* Theo báo cáo của FAO, tiêu thụ thuỷ sản bình quân đầu người trên thế giới:

- Tăng từ 9 kg trong năm 1961 lên 20,5 kg trong năm 2018, tăng trưởng khoảng 1,5%/năm.

- Dự báo đến năm 2030, tiêu thụ thuỷ sản thế giới sẽ:

+ Tăng 18% (khoảng 28 triệu tấn) so với năm 2018.

+ Khoảng 71% lượng thuỷ sản làm thực phẩm trong năm 2030 sẽ được tiêu thụ ở châu Á.

=> Ngành Thuỷ sản có nhiều triển vọng để phát triển trong tương lai.

c. Phát triền nhờ chính sách hội nhập ngày càng sâu rộng của Việt Nam

- Việt Nam có nhiều loài thuỷ sản có khả năng xuất khẩu, giá trị xuất khẩu có xu hướng gia tăng (Hình 8.4).

- Tính đến năm 2022, Việt Nam đã:

+ Kí hiệp định thương mại tự do (FTA) với nhiều nước trên thế giới trong đó có Hàn Quốc, Trung Quốc, Liên minh châu Âu,...

+ Kí kết nhiều hiệp định thương mại khác với hầu hết các quốc gia trên thế giới.

=> Trong tương lai, thuỷ sản Việt Nam sẽ có cơ hội xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới, là động lực để thúc đẩy sự phát triển của ngành thuỷ sản trong nước.

d. Phát triển kinh tế và bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc

Nghị quyết số 36-NQ/TW năm 2018 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tiếp tục khẳng định:

- Đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh và an toàn.

- Phát triển bền vững kinh tế biến gần liền với bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữ vững.

2. Xu hướng phát triển thuỷ sản ở Việt Nam và trên thế giới

a. Phát triển bền vững gắn với bào vệ nguồn lợi thuỷ sản

* Một trong những xu hướng phát triển thuỷ sản của hầu hết các quốc gia trên thế giới là phát triển thuỷ sản theo hướng bền vững.

* Ở Việt Nam, xu hướng này được thực hiện thông qua việc:

- Gắn tái cơ cấu ngành Thuỷ sản với điều kiện phát triển thuỷ sản của từng vùng, từng địa phương, thích ứng với biến đổi khí hậu.

- Gắn tái cơ cấu ngành Thuỷ sản với tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị từ khâu cung cấp nguyên liệu đầu vào đến nuôi trồng, khai thác, chế biến, bảo quản và tiêu thụ.

=> Nhằm giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm thuỷ sản Việt Nam.

- Tổ chức lại hoạt động khai thác theo hướng gắn với bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản và bảo vệ môi trường.

b. Tăng tỉ lệ nuôi, giảm tỉ lệ khai thác đề phát triển bền vững

- Theo báo cáo của FAO năm 2021, có khoảng 48% ngư trường đang bị khai thác quá mức.

- Một trong những xu hướng quan trọng trong phát triển thuỷ sản của hầu hết các quốc gia trên thế giới là:

+ Giảm tỉ lệ sản lượng khai thác.

+ Tăng tỉ lệ sản lượng nuôi để phát triển thuỷ sản bền vững.

- Sản lượng khai thác cần căn cứ theo trữ lượng để:

+ Hạn mức khai thác nằm trong ngưỡng an toàn.

+ Tránh tình trạng tận diệt nguồn lợi thuỷ sản.

c. Áp dụng công nghệ cao để phát triển bền vững

- Một trong những xu hướng phát triển của thuỷ sản là áp dụng các công nghệ cao như công nghệ sinh học, công nghệ nuôi tiên tiến,... trong nuôi trồng, khai thác và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản.

- Việc áp dụng công nghệ cao sẽ giúp ngành thuỷ sản:

+ Phát triển bền vững.

+ Bảo tồn các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

+ Không làm suy thoái môi trường.

=> Mang lại hiệu quả kinh tế và được xã hội chấp nhận.

d. Hướng tới nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP

- Nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP là xu hướng tất yếu để hội nhập.

- Việc nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP sẽ tạo ra sản phẩm thuỷ sản đáp ứng được các tiêu chí về an toàn vệ sinh thực phẩm cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

- Sản phẩm thuỷ sản sẽ đủ tiêu chuẩn để xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới.

- Bên cạnh đó, việc nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP sẽ giúp:

+ Con người quản lí tốt tất cả các khâu trong quá trình sản xuất.

+ Hạn chế được dịch bệnh, nâng cao hiệu quả nuôi trồng.

+ Đảm bảo vệ sinh môi trường, góp phần phát triển thuỷ sản bền vững.

III. YÊU CẦU CƠ BẢN ĐỐI VỚI NGƯỜI LAO ĐỘNG CỦA MỘT SỐ NGÀNH NGHỀ PHỔ BIẾN TRONG THỦY SẢN

- Có sức khoẻ tốt, chăm chỉ, chịu khó và có trách nhiệm cao trong công việc.

- Có kiến thức, kĩ năng cơ bản về ngành nghề thuỷ sản, có khả năng sử dụng, vận hành các thiết bị, máy móc trong nuôi trồng, khai thác và bảo vệ thuỷ sản.

- Tuân thủ an toàn lao động, có ý thức bảo vệ môi trường và tuân thủ công ước quốc tế liên quan đến nuôi trồng và khai thác thuỷ sản.

- Yêu thích thiên nhiên, yêu sinh vật, thích tham gia các hoạt động dã ngoại.

- Ngoài ra, những người làm trong các ngành nghề này cần:

+ Có kiến thức liên quan đến quy định của pháp luật về khai thác.

+ Bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản và xuất khẩu thuỷ sản.