Bài 8: Kĩ thuật trồng và chăm sóc cây ăn quả có múi

- Cây ăn quả có múi gồm nhiều loại như: cam, bưởi, quýt,... thuộc họ Cam quýt.

Quả có múi giàu vitamin C, vitamin A, chất khoáng potassium và calcium; được sản xuất thành sản phẩm hàng hóa phong phú ở dạng ăn tươi hoặc chế biến.

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC 

- Rễ:

+ Sinh trưởng thành từng đợt và luân phiên với những đợt ra lộc.

- Thân và cành:

+ Cây ăn quả có múi thuộc dạng thân gỗ.

+ Tán cây có hình dạng khác nhau phụ thuộc vào loại và giống cây.

+ Cây ra lộc ở nhiệt độ hơn 12,5°C.

+ Một năm có 2 – 5 đợt lộc, phụ thuộc vào khí hậu và tuổi cây.

- Lá:

+ Cây ăn quả có múi có lá đơn, thuôn dài hoặc phân thùy, xanh quanh năm.

+ Lá có nhiều túi tinh dầu nên khi vò nát sẽ thấy có mùi đặc trưng cho từng loài.

- Hoa:

+ Hoa thuộc loại hoa lưỡng tính:

• 5 cánh dài.

• Màu trắng.

• Mọc thành chùm hoặc đơn lẻ.

+ Từ lúc hoa nở đến khi quả chín là 7 – 10 tháng.

+ Đối với cây chanh và quất: sau 4 tháng tính từ khi hoa nở có thể thu hoạch quả xanh để ăn tươi.

- Quả:

+ Quả có cấu tạo gồm:

• Vỏ quả.

• Các múi (lá lá noãn).

• Trung trụ quả.

+ Hạt có hình dạng tròn dài hoặc bẹt với kích thước khác nhau tùy theo giống và loài.

II. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

1. Nhiệt độ

- Có thể trồng ở vùng 12°C đến 39°C.

- Thích hợp nhất là từ 23°C đến 29°C.

2. Ánh sáng

- Không ưa ánh sáng mạnh.

- Ưa ánh sáng tán xạ có cường độ từ 10 000 Lux đến 15 000 Lux.

- Nắng gắt cao hơn 100 000 lux, nhiệt độ cao có thể làm cho quả bị rám nắng.

3. Độ ẩm

- Sau khi trồng:

+ 2 – 3 ngày tưới nước một lần.

+ Lượng 10 – 20 lít/cây cho đến khi cây ra hoa để thu hoạch quả.

- Khi cây ra hoa kết thúc thu hoạch quả:

+ Tưới nước với lượng 30 – 50 lít/cây.

+ Tưới 2 – 3 ngày/lần.

- Độ ẩm đất cần duy trì ở mức 65 – 80%.

4. Đất 

- Thích hợp với nhiều loại đất như:

+ Đất phù sa.

+ Đất cát.

+ Đất thịt nhẹ.

+ Đất bazan.

- Yêu cầu đất:

+ Thoát nước tốt.

+ Độ pH từ 5,5 đến 6,4.

+ Có tầng dày trên 1 m.

- Các vùng đồi núi như Hòa Bình, Tuyên Quang, Hà Giang hay vùng đồng bằng sông Hồng, sông Cửu Long đều có thể trồng được cây ăn quả có múi.

III. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY ĂN QUẢ CÓ MÚI

1. Lựa chọn thời vụ trồng cây

- Ở miền Bắc:

+ Vụ xuân nên trồng vào tháng 3 và đầu tháng 4.

+ Vụ thu nên trồng vào tháng 8 – 9.

- Các tỉnh Bắc Trung Bộ nên trồng vào tháng 10 – 11.

- Ở miền Nam nên trồng vào đầu hoặc cuối mùa mưa.

2. Xác định mật độ trồng cây

- Mật độ trồng cây trung bình là 400 cây/ha.

- Khoảng cách trồng trung bình 5m × 5m.

- Riêng với cây cam Đường Canh, chanh, quất ăn quả có thể trồng mật độ tăng gấp hai lần so với cây cam, quýt, bưởi.

3. Chuẩn bị hố trồng cây

- Đào hố kích thước chiều dài × chiều rộng × chiều sâu tương ứng: 50 cm × 50 cm × 50 cm.

- Bón lót  cho 1 gốc cây:

+ 1 kg phân lân hoặc 10 kg phân chuồng hoai mục.

+ 100 g phân NPK.

+ Trộn đều phân và đất rồi lấp hố lại.

4. Trồng cây

- Loại bỏ túi bầu niylon.

- Cuốc ở giữa hố với chiều sâu bằng chiều cao bầu cây giống.

- Đặt cây vào chính giữa hố, giữ cây thẳng.

- Lấp kín bầu cây và nén chặt đất xung quanh.

- Cắm cọc và buộc dây để chống cây khi trồng ở vùng có gió mạnh.

5. Bón phân

* Bón phân ở thời kì trước khi thu hoạch quả:

- Có nhiều loại phân bón được sử dụng cho cây ăn quả có múi từ 1 – 3 năm tuổi.

- Loại phân bón và liều lượng bón phụ thuộc vào tuổi của cây.

Tuổi cây  (năm)	Lượng phân bón (kg/cây/năm)
	Phân hữu cơ	Đạm urea	Super lân	Phân KCI
1	10	0,1 – 0,2	0,7 – 1,0	0,2 – 0,3
2	15	0,2 – 0,3	1,0 - 1,2	0,2 – 0,3
3	30	0,3 – 0,5	1,2 – 1,5	0,3 – 0,5

- Bón phân hữu cơ vào các tháng 12 – 1.

- Bón thúc 2 tháng một lần bằng:

+ Phân đạm urea.

+ Super lân.

+ Phân KCl.

=> Để cây phát triển thân, cành, lá và rễ mới.

* Bón phân ở thời kì thu hoạch quả:

- Khi cây đã cho quả nên chia thành 5 lần bón phân trong 1 năm.

Lần	Thời điểm bón phân	Lượng và loại phân bón (kg/cây/năm)
1	Sau thu hoạch	30 – 50 kg phân chuồng; 0,2 kg đạm urea; 3 – 5 kg super lân; 0,3 – 0,5 kg phân KCl.
2	Cây xuất hiện nụ	0,6 kg đạm urea; 0,3 kg phân KCl.
3	Quả nhỏ, có đường kính 3 – 5 cm	0,6 kg đạm urea; 0,4 kg phân KCl.
4	Quả phát triển, đường kính đạt 7 – 10 cm, nuôi cành thu	0,6 kg đạm urea; 0,5 kg phân KCl.
5	Quả đạt kích thước tối đa	0,5 kg phân KCl.

- Bón bổ sung vôi bột 1 kg/cây/năm sau khi thu hoạch.

- Phun phân vi lượng kết hợp với phun thuốc bảo vệ thực vật 3 – 5 lần/năm.

6. Tưới nước

-  Cần tưới:

+ 20 – 30 lít/cây ở giai đoạn cây chưa cho thu hoạch quả.

+ 30 – 50 lít/cây ở giai đoạn cây cho thu hoạch quả.

- Duy trì độ ẩm đất 65 – 80%.

- Mỗi lần tưới cách nhau 2 – 3 ngày.

- Nếu lắp đặt hệ thống tưới phun mưa, cần tưới 20 – 30 phút/lần.

7. Phòng trừ sâu, bệnh

- Sâu hại phổ biến trên cây ăn quả có múi:

+ Nhện đỏ.

+ Sâu vẽ bùa.

+ Rầy chổng cánh.

+ Câu cấu.

- Biện pháp phòng trừ sâu hại:

+ Dùng các loại thuốc có hoạt chất:

• Đối với nhện đỏ: fenpyroximate, pyridaben.

• Đối với sâu vẽ bùa, câu cấu: spinosad, imidacloprid.

+ Đối với rầy chổng cánh: sử dụng các loại thuốc như Thiamethoxam, Buprofezin.

+ Ruồi vàng được dùng bẫy, bả dẫn dụ hoặc bao quả từ tháng 7 đến tháng 11.

- Bệnh hại phổ biến:

+ Bệnh loét.

+ Chảy nhựa (chảy gôm).

+ Vàng lá gân xanh.

- Biện pháp phòng trừ bệnh:

+ Sử dụng thuốc gốc kháng sinh như Streptomycin, Bordeaux hoặc Kasuran.

+ Bệnh chảy nhựa dùng Metalaxyl, Propineb.

+ Phòng trừ vàng lá gân xanh cần:

• Dùng giống sạch bệnh.

• Phun thuốc trị rầy chổng cánh.

- Chú ý:

+ Tăng cường phòng trừ trong giai đoạn cây xuất hiện nụ đến khi quả phát triển đạt kích thước tối đa

8. Tỉa cành và tạo tán

- Cây ăn quả có múi thường tạo tán theo hình bán nguyệt.

- Kĩ thuật cắt tỉa và tạo tán cơ bản tương tự như cây xoài.

- Cây đã cho quả:

+ Cắt tỉa lần 1 khi kết thúc thu hoạch.

+ Có thể cắt tỉa cành lần 2 kết hợp với tỉa quả khi cây đã đậu quả ổn định.

9. Điều khiển ra hoa, đậu quả

* Kĩ thuật khoanh vỏ:

- Thúc đẩy cây ra hoa đối với cây sinh trưởng mạnh bằng cách khoanh vỏ cành cấp 1 vào đầu tháng 11 dương lịch ( âm lịch là tuần đầu tiên của tháng 10).

- Dùng dụng cụ khoanh vỏ một vòng xoáy quanh cành, điểm đầu và điểm cuối lệch nhau 1 cm.

- Không thực hiện khoanh cành cây có sức sinh trưởng kém để tránh gây hại cho cây.

- Phun hai lần phân bón giàu lân như monopotassium phosphate.

* Thụ phấn bổ sung:

- Để tăng tỉ lệ đậu quả đối với cây bưởi, cần thụ phấn bổ sung bằng cách dùng chổi lông quét lên nhị và nhụy khi hoa nở rộ.

- Đối với cây ăn quả có múi làm cảnh, việc ghép thêm quả để tăng tính nghệ thuật là cần thiết.