Bài 6. Chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất và các hệ quả địa lí

1. Chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất và hiện tượng ngày – đêm trên Trái Đất

- Tia sáng mặt trời mang lại ánh sáng cho Trái Đất. Do Trái Đất có dạng hình cầu nên bao giờ cũng chỉ có một nửa Trái Đất được chiếu sáng, còn nửa kia bị bóng tối bao phủ. Nửa được chiếu sáng là ngày, nửa không được chiếu sáng là đêm.

- Do Trái Đất quay quanh trục nên ở khắp mọi nơi trên Trái Đất đều có ngày và đêm luân phiên nhau.

- Một vòng quay quanh trục của Trái Đất (một ngày đêm) hết 23 giờ 56 phút 4 giây làm tròn là 24 giờ.

2. Giờ trên Trái Đất

- Trái Đất quay quanh trục từ tây sang đông, vì thế ta thấy:

 + Mặt Trời mọc tại các địa điểm ở phía đông sớm hơn các địa điểm ở phía tây.

 + Mặt Trời ở vị trí cao nhất trên bầu trời (giữa trưa) sớm hơn ở các kinh độ phía đông và muộn hơn ở các kinh độ phía tây.

 + Các địa điểm nằm trên các kinh độ khác nhau sẽ có giờ khác nhau. Giờ đó gọi là giờ địa phương. Ví dụ ở nước ta, Hà Nội ở kinh độ 105°52′Đ, Hải Phòng ở kinh độ 10643 Đ. Giờ địa phương của hai thành phố chênh nhau 3 phút 24 giây.

 + Nếu sử dụng giở địa phương trong đời sống thì các hoạt động xã hội sẽ gặp rất nhiều phiền phức.

⇒Vì vậy, người ta phải dùng giờ khu vực để tiện cho việc tính giờ và giao dịch trên thế giới.

Các khu vực giờ (múi giờ).

- Bề mặt Trái Đất được chia ra thành các khu vực giờ khác nhau. Mỗi khu vực có một giờ riêng. Giờ chính xác của kinh tuyến đi qua giữa khu vực (gọi là kinh tuyến trung tâm) được lấy làm giờ chung của cả khu vực đó.

- Trên thực tế, ranh giới của các khu vực giờ không thẳng theo đường kinh tuyến mà thường được quy định theo biên giới quốc gia và rất phức tạp.

Các khu vực giờ GMT.

3. Sự lệch hướng chuyển động của các vật thể

- Vận động quay quanh trục của Trái Đất đã sinh ra một lực làm lệch hướng chuyển động của các vật hay hoặc chảy trên bề mặt Trái Đất, được gọi là lực Cô-ri-ô-lít.

- Chỉ những vật thể chuyển động trên những khoảng cách khá lớn và có thời gian chuyển động đáng kể thì chúng ta mới nhận ra được sự lệch hướng này.

Lực cô-ri-ô-lít tác động đến hướng của các loại gió trên Trái Đất.

- Sự lệch hướng có ảnh lưởng rõ rệt đến hướng của các loại gió thổi thường xuyên trên Trái Đất và các dòng biển (hải lưu) trong các đại dương thế giới.