Bài 6: Cách mạng Tháng Tám năm 1945

1. Bối cảnh lịch sử

* Khách quan :

- 8/1945, Đồng minh tiến công Nhật ở Châu Á-Thái Bình Dương,

- Ngày 06 và ngày 09/8/1945, Mĩ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki.

- 09/8/1945, Liên Xô tiêu diệt đội quân Quan Đông của Nhật.

- 15/8/1945, Nhật đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Nhật ở Đông Dương và chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang lo sợ, điều kiện khách quan có lợi cho Tổng khởi nghĩa đã đến. Đảng đã tận dụng cơ hội ngàn năm có một, tiến hành Tổng khởi nghĩa thắng lợi nhanh chóng và ít đổ máu.

* Chủ quan: Lực lượng cách mạng đã chuẩn bị sẵn sàng

- 13/8, Đảng và Việt Minh lập Ủy ban khởi nghĩa Toàn quốc, ra “Quân lệnh số 1”, phát lệnh Tổng khởi nghĩa trong cả nước.

- 14 à 15/8, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào, quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước, giành chính quyền trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương, những vấn đề đối nội, đối ngoại sau khi giành được chính quyền.

- 16 à 17/8, Đại hội quốc dân ở Tân Trào tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, lập Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam  do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. 

2. Diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945

- Từ 14/8/1945, một số cấp bộ Đảng, Việt Minh vận dụng chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta", phát động khởi nghĩa ở nhiều xã, huyện. 14/08/1945: khởi nghĩa ở Quảng Ngãi thắng lợi.

- Chiều 16/8, Võ Nguyên Giáp chỉ huy một đội quân từ Tân Trào về giải phóng Thái Nguyên, mở đầu Tổng khởi nghĩa.

- 18/8, Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền sớm nhất trong cả nước.

- Tối 19/8/1945 khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.

- 23/8, nhân dân chiếm các công sở, giành chính quyền ở Huế.

- 25/8, Giành chính quyền ở Sài Gòn.

- Đồng Nai Thượng và Hà Tiên giành chính quyền muộn nhất (28/08/1945).

- Chiều 30/8/1945, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, Chế độ phong kiến Việt Nam sụp đổ hoàn toàn

- Ngày 02/9/1945 tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội), thay mặt Chính phủ lâm thời, Hồ Chủ tịch đọc “Tuyên ngôn Độc lập”, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

3. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ, BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945

a. Nguyên nhân thắng lợi

* Nguyên nhân khách quan: Đồng minh chiến thắng phát xít, tạo thời cơ khách quan để nhân dân ta Tổng khởi nghĩa thành công..

* Nguyên nhân chủ quan

- Dân tộc ta có truyền thống yêu nước nồng nàn, khi Đảng và Việt Minh kêu gọi thì toàn dân nhất tề đứng lên cứu nước..

- Có sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng do Hồ Chí Minh đứng đầu, đề ra đường lối đúng đắn trên cơ sở lý luận Mark - Lenin được vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh VN.

- Đảng có quá trình chuẩn bị suốt 15 năm, rút ra những bài học kinh nghiệm quí báu

- Toàn Đảng, toàn dân nhất trí, quyết tâm giành độc lập tự do.

- Đảng và Việt Minh linh họat, sáng tạo, chớp đúng thời cơ giành chính quyền..

b. Ý nghĩa lịch sử

* Đối với dân tộc Việt Nam

- Mở ra bước ngoặt lớn của dân tộc: kết thúc ách cai trị hơn 80 năm của thực dân Pháp và gần 5 năm của quân phiệt Nhật; chấm dứt vĩnh viễn chế độ quân chủ.

- Đưa đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

- Mở đầu kỉ nguyên mới: kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước; giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng xã hội.

- Đưa Đảng Cộng sản Đông Dương từ một đảng bí mật trở thành đảng cầm quyền, chuẩn bị điều kiện tiên quyết cho những thắng lợi tiếp theo của cách mạng Việt Nam.

* Đối với thế giới

- Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Chọc thủng khâu yếu nhất trong hệ thống thuộc địa, làm suy yếu chủ nghĩa đế quốc.

- Góp phần cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh tự giải phóng, đồng thời có ảnh hưởng đến công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Lào và Cam-pu-chia.

c. Bài học kinh nghiệm