Bài 3. Đo chiều dài, khối lượng và thời gian

I. SỰ CẢM NHẬN HIỆN TƯỢNG

Đôi khi, các giác quan có thể khiến chúng ta cảm nhận sai hiện tượng đang diễn ra. Vì thế, đối với những hiện tượng cần sự chính xác, thay vì chỉ tin vào giác quan thì ta cần thực hiện thêm các phép đo. Kết quả đo gồm số đo và đơn vị đo.

Giác quan có thể làm cho chúng ta cảm nhận sai hiện tượng đang quan sát.

Khi bắt đầu đo, việc ước lượng các giá trị cần đo là cần thiết.

II. ĐO CHIỀU DÀI

Nhu cầu đo chiều dài đã xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử loài người. Từ cổ xưa, con người đã biết đo chiều dài bằng gang tay, bước chân,...

1. Đơn vị đo chiều dài

Đơn vị đo chiều dài là mét (metre), kí hiệu là m. Ngoài mét, người ta còn dùng những đơn vị đo chiều dài nhỏ hơn mét và lớn hơn mét (xem bảng 3.1).

2. Cách đo chiều dài

Để đo chiều dài, người ta dùng thước. Có nhiều loại thước đo chiều dài khác nhau như: thước thẳng, thước dây, thước cuộn,... Với từng trường hợp cụ thể, người ta lựa chọn loại thước đo phù hợp.

Mỗi thước đo đều có giới hạn đo và độ chia nhỏ nhất.

Giới hạn đo của thước là độ dài lớn nhất ghi trên thước.

Độ chia nhỏ nhất của thước là độ dài giữa hai vạch chia liên tiếp trên thước.

Trước khi đo chiều dài một vật, cần ước lượng chiều dài của vật để chọn thước đo có độ chia nhỏ nhất và có giới hạn đo phù hợp.

Khi đo, đặt thước đo dọc theo chiều dài cần đo của vật, sao cho một đầu của vật thẳng với vạch số 0 của thước.

Khi đọc kết quả đo, cần đặt mắt nhìn theo hướng vuông góc với cạnh thước ở đầu còn lại của vật (hình 3.5). Kết quả đo được ghi theo vạch ở thước gần nhất với đầu còn lại của vật.

III. ĐO KHỐI LƯỢNG

Việc đo khối lượng thường được thực hiện trong cuộc sống hằng ngày cũng như trong khoa học.

1. Đơn vị đo khối lượng

Đơn vị đo khối lượng là kilôgam (kilogram), kí hiệu là kg. Ngoài kilôgam, người ta còn dùng những đơn vị đo khối lượng nhỏ hơn và lớn hơn kilôgam (xem bảng 3.2).

Trong đời sống, người ta còn dùng tạ và yến làm những đơn vị đo khối lượng.

1 tạ = 100 kg;     1 yến = 10 kg.

2. Cách đo khối lượng

Người ta đo khối lượng bằng cân. Có nhiều loại cân để đo khối lượng. Tuỳ vào từng trường hợp, người ta chọn loại cân phù hợp.

Cân đồng hồ là một trong số các loại cân thường được dùng để đo khối lượng.

Khi dùng cân đồng hồ để đo khối lượng một vật, cần ước lượng khối lượng vật đem cân để chọn cân có giới hạn đo và độ chia nhỏ nhất phù hợp. Điều chỉnh để kim cân chỉ đúng vạch số 0. Đặt vật lên đĩa cân. Đặt mắt nhìn theo hướng vuông góc với mặt số để ghi số chỉ của kim cân theo vạch chia gần nhất. Khối lượng của vật đem cân là số chỉ của kim cân.

IV. ĐO THỜI GIAN

Việc xác định chính xác thời gian có vai trò đặc biệt quan trọng trong khoa học và đời sống.

1. Đơn vị đo thời gian

Đơn vị đo thời gian là giây (second), kí hiệu là s. Người ta còn dùng những đơn vị đo thời gian nhỏ hơn và lớn hơn giây (xem bảng 3.3).

2. Cách đo thời gian

Người ta đo thời gian bằng đồng hồ. Có nhiều loại đồng hồ đo thời gian.

Để đo thời gian bằng đồng hồ bấm giây điện tử, đầu tiên chọn chức năng đo phù hợp bằng nút bấm MODE. Nhấn nút SPLIT/ RESET để điều chỉnh về số 0. Sử dụng nút START/STOP để bắt đầu đo. Kết thúc đo bằng cách nhấn START/STOP. Đọc kết quả đo qua số chỉ của đồng hồ.