Bài 27. Vai trò, đặc điểm, các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển và phân bố nông nghiệp. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp

1. Vai trò và đặc điểm của nông nghiệp

a. Vai trò

- Nông nghiệp theo nghĩa rộng bao gồm nông - lâm - ngư nghiệp.

- Là một ngành sản xuất vật chất không thể thay thế được:

    + Cung cấp lương thực, thực phẩm.

    + Nguyên liệu cho công nghiệp.

    + Nguồn hàng xuất khẩu, thu ngoại tệ.

- Hiện nay 40% số lao động thế giới tham gia hoạt động nông nghiệp, chiếm 4% GDP toàn cầu.

b. Đặc điểm

➢ Đất trồng là tư liệu sản xuất chủ yếu và không thể thay thế

- Đây là đặc điểm quan trọng phân biệt nông nghiệp với công nghiệp. 

- Quy mô và phương hướng sản xuất mức độ thâm canh và cả việc tổ chức lãnh thổ phụ thuộc nhiều vào đất đai. 

Đất đỏ Bazan ở Tây Nguyên thích hợp canh tác các cây công nghiệp.

Đất phù sa ven sông thích hợp canh tác lúa nước.

➢ Đối tượng của sản xuất nông nghiệp là các cây trồng và vật nuôi.

- Đối tượng của sản xuất nông nghiệp là các sinh vật, các cơ thể sống.

- Việc hiểu biết và tôn trọng các quy luật sinh học, quy luật tự nhiên là một đòi hỏi quan trọng trong quá trình sản xuất nông nghiệp.

➢ Sản xuất nông nghiệp có tính mùa vụ

- Đây là đặc điểm điển hình của sản xuất nông nghiệp, nhất là trong trồng trọt.

- Thời gian sinh trưởng và phát triển của cây trồng, vật nuôi tương đối dài, không giống nhau và thông qua hàng loạt giai đoạn kế tiếp nhau. 

- Cần thiết phải xây dựng cơ cấu nông nghiệp hợp lí, đa dạng hóa sản xuất, phát triển ngành nghề dịch vụ.

Một số loại cây (su hào, bắp cải,...) thích hợp để canh tác vụ đông.

➢ Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên

- Cây trồng và vật nuôi chỉ có thể tồn tại và phát triển khi có đủ năm yếu tố cơ bản của tự nhiên là nhiệt độ, nước, ánh sáng, không khí và dinh dưỡng.

- Các yếu tố này kết hợp chặt chẽ với nhau, cùng tác động trong một thể thống nhất và không thể thay thế nhau.

➢ Trong nền kinh tế hiện đại, nông nghiệp trở thành ngành sản xuất hàng hóa

Biểu hiện là việc hình thành và phát triển các vùng chuyên môn hóa nông nghiệp và đẩy mạnh chế biến nông sản để nâng cao giá trị thương phẩm.

2. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển và phân bố nông nghiệp

Ví dụ:

- Đất: Ảnh hưởng đến quy mô, cơ cấu, năng xuất, phân bố cây trồng vật nuôi.

- Khí hậu, nước: Ảnh hưởng đến thời vụ, cơ cấu, khả năng xen canh tăng vụ, mức ổn định của sản xuất nông nghiệp.

- Sinh vật: Ảnh hưởng mức độ phong phú của giống cây trồng vật nuôi, khả năng cung cấp thức ăn cho chăn nuôi.

- Tiến bộ khoa học - kĩ thuật ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng và sản lượng.

3. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp

a. Trang trại

- Hình thành và phát triển trong thời kì công nghiệp hóa thay thế kinh tế tiểu nông.

- Mục đích: Sản xuất hàng hóa

- Cách tổ chức quản lí: chuyên môn hóa, thâm canh, ứng dụng KHKT, thuê nhân công lao động.

b. Thể tổng hợp nông nghiệp

- Là một hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp ở trình độ cao.

- Kết hợp chặt chẽ giữa các xí nghiệp nông nghiệp với các xí nghiệp công nghiệp trên một lãnh thổ. 

c. Vùng nông nghiệp

- Là hình thức tổ chức cao nhất.

- Là lãnh thổ nông nghiệp tương đối đồng nhất về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội.

- Phân bố hợp lí cây trồng vật nuôi, hình thành vùng chuyên môn hóa nông nghiệp.

- Ở Việt Nam có 7 vùng nông nghiệp: Đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ, Tây Nguyên,...

1. Nông nghiệp theo nghĩa rộng bao gồm nông - lâm - ngư nghiệp. Là một ngành sản xuất vật chất không thể thay thế được, cung cấp lương thực, thực phẩm, nguyên liệu cho công nghiệp và tạo ra nguồn hàng xuất khẩu, thu ngoại tệ.

2. Các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp tạo những tiền đề cần thiết nhằm sử dụng hợp lí các điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội.