Bài 26: Trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở động vật

I. Quá trình trao đổi nước ở động vật

1. Nhu cầu nước của cơ thể động vật và người

- Nhu cầu nước của động vật phụ thuộc vào loài, kích thước cơ thể, độ tuổi, thức ăn, nhiệt độ của môi trường. 

Ví dụ: Trung bình mỗi ngày một người nặng 50 kg cần khoảng 2 lít nước. Trẻ em nặng 11 - 20 kg cần uống ít nhất 1 lít nước mỗi ngày. 

- Nước là một trong những thành phần cơ bản và cần thiết đối với cơ thể người. 

2. Con đường trao đổi nước ở động vật và người

- Con đường trao đổi nước ở động vật và người bao gồm các giai đoạn: lấy vào, sử dụng và thải ra. 

- Cơ thể người được cung cấp nước qua thức ăn và đồ uống. Nước thải ra ngoài qua hệ bài tiết (mồ hôi, nước tiểu, nước trong phân) và thoát hơi nước (hơi thở, bốc hơi qua da). 

- Trong điều kiện bình thường, trao đổi nước được điều hòa chặt chẽ, số lượng nước đưa vào hàng ngày cân bằng với số lượng nước cơ thể sử dụng và bài tiết ra khỏi cơ thể. 

III. Dinh dưỡng ở động vật

1. Nhu cầu dinh dưỡng

- Nhu cầu dinh dưỡng là lượng thức ăn mà động vật cần thu nhận vào hàng ngày để xây dựng cơ thể và duy trì sự sống. 

- Nhu cầu dinh dưỡng phụ thuộc vào mỗi loài, lứa tuổi, giai đoạn phát triển của cơ thể và cường độ hoạt động của cơ thể. 

- Động vật dinh dưỡng kiểu dị dưỡng. Động vật có thể ăn thực vật (động vật ăn cỏ), ăn động vật (động vật ăn thịt) hoặc ăn cả thực vật và động vật (động vật ăn tạp).

2. Con đường thu nhận, tiêu hóa thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và thải bã

3. Con đường vận chuyển các chất ở động vật

- Động vật đơn bào (trùng roi, trùng giày,...) chưa có hệ vận chuyển, các chất trao đổi trực tiếp với môi trường qua cơ thể. Động vật đa bào có cấu trúc cơ thể phức tạp thì hệ vận chuyển các chất là hệ tuần hoàn. 

- Ở người, con đường vận chuyển các chất thông qua 2 vòng tuần hoàn.

+ Vòng tuần hoàn lớn vận chuyển máu mang chất dinh dưỡng và oxygen từ tim đến các tế bào trong cơ thể, thực hiện quá trình trao đổi chất và trở về tim.

+ Vòng tuần hoàn nhỏ vận chuyển máu mang khí carbon dioxide từ tim đến phổi, thực hiện quá trình trao đổi khí tạo ra máu giàu oxygen và đưa về tim.

- Con đường vận chuyển các chất thông qua hệ tuần hoàn ở người:

(1) Máu giàu oxygen đi từ phổi đến tâm thất trái của tim.

(2) Máu mang oxygen đi vào động mạch.

(3) Máu chảy đến từng tế bào trong cơ thể. 

(4) Tế bào thải khí carbon dioxide và các chất thải vào mao mạch máu, đồng thời nhận khí oxygen và chất dinh dưỡng.

(5) Chất thải và khí carbon dioxide tập trung về tĩnh mạch. 

(6) Máu ít oxygen đổ vào tâm nhĩ phải của tim.

(7) Nhờ tim co, máu được đẩy vào tâm thất phải đến động mạch phổi. 

(8) Tại phổi diễn ra qua trình trao đổi khí. Máu giàu oxygen theo tĩnh mạch phổi đổ vào tâm nhĩ trái của tim. 

III. Vận dụng trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng vào thực tiễn

1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng

- Chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng giúp cung cấp đầy đủ năng lượng dinh dưỡng của cơ thể. 

- Chế độ dinh dưỡng đủ chất đảm bảo cân bằng giữa ba nguồn năng lượng (carbohydrate, protein và lipid) và vitamin, chất khoáng trong chế độ ăn.

- Chế độ dinh dưỡng của mỗi người phụ thuộc vào mức độ hoạt động, giới tính và độ tuổi. 

2. Phòng, tránh một số bệnh do dinh dưỡng và vệ sinh ăn uống không hợp lí

- Chế độ ăn thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng đều có hại cho cơ thể và gây ra các vấn đề về sức khỏe, ví dụ như suy dinh dưỡng, thừa cân béo phì, tiểu đường, tim mạch hoặc cao huyết áp,...

1. Nhu cầu nước của động vật phụ thuộc vào loài, kích thước cơ thể, độ tuổi, thức ăn, nhiệt độ của môi trường, cường độ hoạt động của cơ thể. Cơ thể được cung cấp nước qua thức ăn và nước uống. 

2. Trao đổi dinh dưỡng ở động vật đa bào (ví dụ ở người) thực hiện chủ yếu qua con đường từ hệ tiêu hóa đến hệ vận động và hệ bài tiết. 

3. Quá trình dinh dưỡng ở động vật gồm 4 giai đoạn: thu nhận, tiêu hóa, hấp thu, thải bã.

4. Động vật có cấu trúc cơ thể phức tạp, có hệ vận chuyển các chất là hệ tuần hoàn. Ở người, các chất được  vận chuyển thông qua 2 vòng tuần hoàn. 

5. Thực hiện chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm giúp cơ thể khỏe mạnh, phòng tránh bệnh.