Bài 24: Khái niệm về chi tiết máy và lắp ghép

I. Khái niệm về chi tiết máy

1. Chi tiết máy là gì?

• Chi tiết máy là các phần tử có cấu tạo hoàn chỉnh và thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong máy

Cấu tạo cụm trục trước xe đạp.

• Dấu hiệu nhận biết:

  • Có cấu tạo hoàn chỉnh

  • Không tháo rời được ra nữa

2. Phân loại chi tiết máy

• Nhóm có công dụng chung

  • Bu lông, đai ốc, bánh răng, lò xo... được sử dụng trong nhiều loại máy khác nhau các chi tiết có công dụng chung

• Nhóm có công dụng riêng

  • Trục khuỷu, kim máy khâu, khung xe đạp. Dùng trong một loại máy nhất định → chi tiết có công dụng riêng

II. Chi tiết máy được lắp ghép với nhau như thế nào?

1. Mối ghép cố định

• Là những mối ghép mà các chi tiết được ghép không có chuyển động tương đối với nhau gồm:

  • Mối ghép tháo được như ghép bằng vít, ren, then, chốt…

  • Mối ghép không tháo được như ghép bằng đinh tán, bằng hàn

2. Mối ghép động

• Là những mối ghép mà chi tiết được ghép có thể xoay, trượt, lăn và ăn khớp với nhau.

• Ví dụ:

• Sơ đồ tư duy:

Bài 1: 

Chi tiết máy là gì? gồm những loại nào? 

Hướng dẫn giải

• Chi tiết máy là phần tử có cấu tạo hoàn chỉnh và thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong máy.

• Gồm 2 loại :

  • Chi tiết máy có công dụng chung: lò xo, đai ốc, bánh răng

  • Chi tiết máy có công dụng riêng: khung xe đạp, kim máy khâu, trục khuỷu

Bài 2:

Xích xe đạp và ổ bi có được coi là chi tiết máy không? Tại sao? 

Hướng dẫn giải

• Xích xe đạp và ổ bi có được coi là chi tiết máy vì việc phân loại chi tiết máy chỉ là tương đối: trong xe đạp thì xích là chi tiết nhưng trong nhà máy sản xuất xích thì xích không phải là chi tiết mà là cụm chi tiết. 

Bài 3:

Chi tiết máy được lắp ghép với nhau như thế nào? Nêu đăc điểm của từng loại mối ghép? 

Hướng dẫn giải

• Các chi tiết máy được ghép với nhau bằng mối ghép cố định và mối ghép động.

• Mối ghép động: các chi tiết có chuyển động tương đối với nhau.

• Mối ghép cố định: các chi tiết không có chuyển động tương đối với nhau.

• Gồm hai loại: mối ghép tháo được và mối ghép không tháo được.

• Mối ghép bằng đinh tán thường được dùng khi

  • Vật liệu tấm ghép không hàn được hoặc khó hàn.

  • Mối ghép phải chịu được nhiệt độ cao.

  • Chịu lực lớn và chấn động mạnh.

• Ứng dụng: soong, nồi, giàn cần trục,…

Bài 4:

Tại sao chiếc máy được chế tạo gồm nhiều chi tiết lắp ghép với nhau? 

Hướng dẫn giải

• Chiếc máy được chế tạo gồm nhiều chi tiết lắp ghép với nhau để dễ dàng và thuận lợi khi gia công và sửa chữa.

• Mặt khác, máy có nguyên lí hoạt động rất phức tạp, một chi tiết không thể thực hiện chức năng của máy được.