Bài 19: Từ trường

I. Từ trường

Ở bài trước, ta đã biết nam châm hút được các vật liệu có tính chất từ như sắt, cobalt, nickel,...Lực tác dụng của nam châm lên các vật liệu có từ tính và các nam châm khác gọi là lực từ. Xung quanh nam châm có từ trường.

Nhà bác học người Áo Osterd làm một thí nghiệm chứng tỏ xung quanh dòng điện cũng có từ trường.

Bố trí thí nghiệm như hình trên. Khi công tắc K đóng, dây dẫn song song với kim nam châm đang đứng yên. Khi đóng mạch điện, kim nam châm lệch khỏi vị trí ban đầu, chứng tỏ kim nam châm đã chịu tác dụng của lực từ.

➞ Vùng không gian bao quanh dây dẫn mang dòng điện có từ trường.

II. Từ phổ

Đặt một tấm nhựa mỏng lên một thanh nam châm. Rắc đều một lớp mạt sắt lên tấm nhựa, gõ nhẹ tấm nhựa và quan sát.

➞ Hình ảnh các đường mạt sắt xung quanh nam châm tạo ra gọi là từ phổ. Từ phổ cho ta thấy hình ảnh trực quan về từ trường.

• Vùng nào các đường mạt sắt sắp xếp dày thì từ trường ở đó mạnh
• Vùng nào các đường mạt sắt sắp xếp thưa thì từ trường ở đó yếu

III. Đường sức từ

Dùng bút tô dọc theo các đường mạt sắt nối từ cực nọ sang cực kia của nam châm trên tấm nhựa, ta được các đường gọi là đường sức từ.

Quy ước:

• Mỗi đường sức từ có một chiều xác định. Bên ngoài nam châm, đường sức từ đi ra từ cực bắc, đi vào cực nam.
• Nơi nào từ trường mạnh thì đường sức từ mau (dày), nơi nào từ trường yếu thì đường sức từ thưa.

Nếu đặt một kim nam châm nhỏ trên một đường sức thì kim nam châm sẽ định hướng theo đường sức của từ trường.

1. Vùng không gian bao quanh nam châm hoặc dây dẫn mang dòng điện có từ trường.

2. Nam châm hoặc dòng điện nếu có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt gần nó. Người ta dùng kim nam châm (gọi là nam châm thử) để nhận biết từ trường.

3. Hình ảnh các đường mạt sắt xung quanh nam châm được gọi là từ phổ. Từ phổ cho ta hình ảnh trực quan về từ trường.

4. Các đường sức từ có chiều xác định. Ở ngoài nam châm chúng có chiều đi ra cực bắc, đi vào cực nam.