Bài 18-19. Chu kì tế bào, các hình thức phân bào, nguyên phân và giảm phân

I. Chu kì tế bào :

   - Khái niệm : chu kì tế bào là khoảng thời gian giữa hai lần phân bào.

   - Chu kì tế bào gồm giai đoạn trung gian chiếm phần lớn thời gian của chu kì và một giai đoạn phân chia.

   - Giai đoạn trung gian gồm 3 pha :

+ Pha G₁ : là giai đoạn tổng hợp những chất cần thiết cho sinh trưởng.

+ Pha S : là giai đoạn các NST nhân đôi.

+ Pha G₂ : là giai đoạn tổng hợp tất cả những gì cần thiết cho phân bào.

II. Quá trình nguyên phân:

1. Phân chia nhân :

   Gồm 4 kì :

+ Kì đầu :NST kép co xoắn lại, màng nhân dần tiêu biến, thoi phân bào dần xuất hiện.

+ Kì giữa : Các NST co xoắn cực đại, tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo. Thoi phân bào đính vào 2 phía của NST tại tâm động.

+ Kì sau :

     Các nhiễm sắc tử táchnhau và đi về hai cực của tế bào.

 + Kì cuối :  NST dãn xoắn dần và màng nhân xuất hiện.

2. Phân chia tế bào chất:

   Sau khi hoàn tất phân chia nhân, tế bào chất cũng phân chia thành 2 tế bào con.

III. Ý nghĩa của quá trình nguyên phân :

   Từ 1 TB mẹ → 2 TB con.

   - Tăng số lượng tế bào, giúp sinh vật lớn lên.

   - Giúp tái sinh mô hoặc cơ quan bị tổn thương.

   - Duy trì ổn định tính đặc trưng của bộ NST của loài. 

GIẢM PHÂN

Khái niệm :

- Giảm phân là hình thức phân bào ở tế bào sinh dục trưởng thành, trải qua 2 lần phân bào nhưng chỉ 1 lần nhân đôi ADN.

- 1TB (2n) à 4TB (n)

I. Giảm phân I :

   1. Kì đầu I:

   - NST kép : gồm 2 crômatit dính nhau tại tâm động. Các NST kép bắt đầu co xoắn lại.

   - Các NST kép bắt cặp tương đồng và có thể trao đổi các đoạn crômatit cho nhau gọi là hiện tượng trao đổi chéo.

   - Thoi phân bào dần hình thành, màng nhân và nhân con dần tiêu biến.

2. Kì giữa I:

    Các NST co xoắn cực đại, tập trung thành hai hàng ở mặt phẳng xích đạo.

    Thoi vô sắc chỉ dính vào 1 phía của 1 NST  trong cặp tương đồng.

3.  Kì sau I:

   Mỗi NST kép trong cặp tương đồng sẽ trượt trên tơ vô sắc về 1 cực của tế bào.

4. Kì cuối I :

   NST dãn xoắn dần, màng nhân và nhân con dần xuất hiện, thoi vô sắc biến mất.

Kết quả GP1:

1TB (2n đơn) à 2TB   (n kép)

II. Giảm phân II :

   1. Kì đầu II :

- NST kép co xoắn lại.

- Màng nhân dần tiêu biến. - Thoi phân bào dần xuất hiện.

2. Kì giữa II :

   Các NST co xoắn cực đại, tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo. Thoi vô sắc chỉ dính vào 2 phía của NST.

  3.  Kì sau II:

   Các crômatit tách nhau ở tâm động và đi về hai cực của tế bào trên thoi vô sắc.

4. Kì cuối II :

   NST dãn xoắn dần, màng nhân và nhân con dần xuất hiện, thoi vô sắc biến mất.

Kết quả GP2 : 1TB (n kép) à 2 TB (n đơn)

Qua 2 lần phân bào :

  1 TB (2n đơn) à 4 TB (n đơn)* Tế bào sinh giao tử đực:

1TB sinh tinh → 4 tinh trùng.

* Tế bào sinh giao tử cái:

1TB sinh trứng → 1 trứng.

III. Ý nghĩa của quá trình giảm phân :

   Từ 1 TB → 4 TB con với số NST giảm đi một nửa.

   - Tạo ra nhiều biến dị tổ hợp, là nguồn nguyên liệu của chọn lọc tự nhiên.

      - Duy trì bộ NST đặc trưng của loài qua các cơ chế: nguyên phân, giảm phân, thụ tinh.