Bài 17. Châu Âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 - 1939)

I. Châu Âu trong những năm 1918 - 1919

1. Những nét chung

- Do hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất và ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga, châu Âu có nhiều biến đổi:

+ Xuất hiện một số quốc gia mới từ sự tan vỡ của đế quốc Áo - Hung và bại trận của Đức (Áo, Nam Tư, Tiệp Khắc, Ba Lan).

+ Trong những năm 1918 - 1923: kinh tế suy sụp, nền thống trị của giai cấp tư sàn không ổn định do cao trào cách mạng bùng nổ.

- Từ năm 1924 đến năm 1929: chính quyền tư sản các nước dập tắt phong trào cách mạng, ổn định nền thống trị, phát triển nhanh về kinh tế.

2. Cao trào cách mạng 1918 - 1923. Quốc tế cộng sản thành lập

a. Cao trào cách mạng 1918 - 1923

- Nguyên nhân:

+ Do hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất.

+ Ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga. 

- Cách mạng 11/1918 ở Đức:

+ Ngày 9/11/1918, tổng bãi công nổ ra ở Bec-lin, sau đó chuyển thành khởi nghĩa vũ trang của công nhân và các tầng lớp nhân dân thủ đô. Chế độ quân chủ bị lật đổ, chế độ cộng hòa tư sản được thiết lập.

+ Theo gương Cách mạng Nga, các Xô viết được thành lập nhiều nơi. Nhưng cuối cùng, mọi thành quả cách mạng rơi vào tay giai cấp tư sản.

- Phong trào cách mạng ở các nước khác:

Phong trào cách mạng cũng dâng lên mạnh mẽ ở Hung-ga-ri và các nước châu Âu khác. Nhờ vậy, nhiều đảng cộng sản được thành lập như Đảng Cộng sản Hung-ra-ri (1918), Đảng Cộng sản Pháp (1920), Đảng Cộng sản Anh (1920),...

b. Quốc tế cộng sản

- Hoàn cảnh:

+ Cao trào cách mạng lên cao ở nhiều nước châu Âu nói riêng và trên thế giới nói chung.

+ Sự ra đời của các đảng cộng sản ở các nước đòi hỏi phải có một tổ chức quốc tế để lãnh đạo cách mạng theo đường lối đúng đắn.

+ Với những hoạt động tích cực của Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích Nga, ngày 2/3/1919 Quốc tế cộng sản được thành lập tại Mát-xcơ-va.

- Hoạt động:

+ Tiến hành bảy lần đại hội, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn cho từng thời kì.

+ Tại đại hội II (1920), thông qua Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa của Lê-nin.

+ Tại đại hội lần thứ VII (7/1935), Quốc tế cộng sản xác định chủ nghĩa phát xít là kẻ thù chung của nhân dân thế giới, chủ tương thành lập Mặt trận nhân dân ở các nước để chống phát xít và nguy cơ chiến tranh thế giới.

+ Năm 1943, tự giải tán do sự thay đổi của tình hình thế giới.

- Vai trò: thống nhất và phát triển phong trào cách mạng thế giới.

II. Châu Âu trong những năm 1929 - 1939

1. Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1933 và những hậu quả của nó

a. Nguyên nhân

-  Khủng hỏang kinh tế thừa do sản xuất ồ ạt, chạy theo lợi nhuận trong những năm 1924 - 1929.

- Cùng với đó là chủ nghĩa tư bản phát triển quá mức.

b. Hậu quả

- Tàn phá nặng nề kinh tế tư bản chủ nghĩa, nhân dân đói khổ, hàng chục triệu người thất nghiệp.

- Nhiều nông dân mất đất do hậu quả nặng nề của cuộc khủng hoảng đã phải chật vật đi làm thuê để kiểm sống.

c. Tác động đối với các nước

- Khủng hoảng tàn phá nặng nề nền kinh tế các nước tư bản chủ nghĩa.

- Hàng trăm triệu người rơi vào tình trạng đói khổ.

- Để giải quyết tình trạng đó, các nước tư bản đi theo hai hướng:

+ Anh, Pháp, Mĩ... thoát khỏi khủng hoảng bằng chính sách cải cách kinh tế – xã hội.

+ Đức, Ý, Nhật phát xít hóa chế độ thống trị và phát động cuộc chiến tranh để chia lại thế giới.