8. Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng

I. Một số vật liệu thông dụng

Các vật thể nhân tạo được làm bằng vật liệu. Các vật liệu được tạo nên từ một hoặc nhiều chất. Các vật liệu rất phong phú và đa dạng.

1. Tính chất và ứng dụng của một số vật liệu thông dụng

Nhựa 

Đặc điểm: dễ tạo hình, thường nhẹ, dẫn nhiệt kém, không dẫn điện và bền mới môi trường.

→ Nhựa được dùng để chế tạo nhiều vật dụng trong cuộc sống hằng ngày.

Để đảm bảo an toàn khi sử dụng các vật liệu bằng nhựa, tránh đặt chúng gần nơi có nhiệt độ cao. Lựa chọn các loại nhựa phù hợp cho mục đích. Tìm hiểu các kí hiệu sử dụng đồ nhựa an toàn.

Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần.

Kim loại

Đặc điểm chung: tính dẻo, tính dẫn điện, tính dẫn nhiệt tốt.

Một số kim loại có tính chất khác như: tính nhẹ, tính cứng, tính bền,...

Khi sử dụng các vật liệu bằng kim loại cần chú ý về tính dẫn điện và tính dẫn nhiệt tố của kim loại.

Ví dụ không tiếp xúc trực tiếp với phần dây dẫn điện bị mất lớp nhựa bảo vệ.

Một số kim loại có thể bị gỉ trong môi trường không khí. Vì vậy, để bảo vệ, người ta thường sơn lên bề mặt kim loại.

Cao su

Đặc điểm: bị biến dạng khi chịu tác dụng nén hoặc kéo giãn và trở lại dạng ban đầu khi thôi tác dụng, có khả năng chịu mài mòn, cách điện và không thấm nước.

Khi sử dụng các vật dụng bằng cao su, cần chú ý không nên để chúng ở nơi có nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, tránh tiếp xúc với các hóa chất trong thời gian dài hoặc các vật sắc nhọn.

Thủy tinh

Đặc điểm: Bền, không thấm nước, không tác dụng với nhiều hóa chất. Thủy tinh trong suốt, cho ánh sáng truyền qua.

Khi sử dụng các vật dụng thủy tinh cần cẩn thận để tránh rơi vỡ. Lựa chọn loại thủy tinh phù hợp với mục đích sử dụng.

Gốm

Đặc điểm: cứng, bền với điều kiện môi trường. Nhiều loại gốm cách điện tốt, chịu được nhiệt độ cao.

Gỗ

Đặc điểm: bền chắc và dễ tạo hình. Tuy nhiên, gỗ dễ bị ẩm, mốc hay bị mối, mọt,...phá hoại. Người ta thường xử lí gỗ bằng cách sấy, tẩm hóa chất trước khi đưa vào gia công đồ vật.

2. Sử dụng các vật liệu bảo đảm sự phát triển bền vững

Sử dụng vật liệu không hợp lí, không hiệu quả sẽ làm lãng phí tài nguyên, gây nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường.

Cần bảo vệ, bảo quản và sử dụng các vật liệu đúng cách. Khuyến khích dùng các vật liệu có thể tái sử dụng, hạn chế dùng các vật liệu khó phân hủy.

❗ Các em có thể làm các sản phẩm tái chế sử dụng chai, lọ nhựa hoặc vật dụng không sử dụng, giúp giảm lượng rác thải và bảo vệ môi trường.

II. Một số nhiên liệu thông dụng

Trong khoa học, đời sống và sản xuất, người ta thường sử dụng nhiều loại nhiên liệu khác nhau. Người ta chia nhiên liệu thành ba loại:

• rắn (ví dụ than, củi)
• lỏng (ví dụ xăng, dầu)
• khí (ví dụ khí thiên nhiên, khí dầu mỏ)

1. Tính chất và ứng dụng của một số nhiên liệu thông dụng

Than

Than cháy trong không khí tỏa nhiều nhiệt. Than cháy sinh ra khí độc là carbon monoxide.

Than được dùng để đun nấu, sưởi ấm, chạy động cơ. Hiện nay, than chủ yếu dùng làm nhiên liệu trong công nghiệp

❗ Lưu ý: Sưởi bằng bếp than trong phòng kín có nguy cơ gây ngạt thở, thậm chí gây tử vong.

Xăng, dầu

Dầu mỏ mới khai thác được gọi là dầu thô. Dầu thô qua quá trình chế biến tạo ra nhiều nhiên liệu như khí hóa lỏng, xăng, dầu,...

Xăng, dầu đều là các chất lỏng, dễ bắt cháy. Khi sử dụng cần đảm bảo an toàn: lưu trữ, vận chuyển trong các thiết bị chuyên dụng; giữ các nhiên liệu dễ cháy tránh xa nguồn nhiệt.

2. Sơ lược về an ninh năng lượng

Các nhiên liệu như than, dầu mỏ đang có nguy cơ cạn kiệt. Vì vậy, các quốc gia đều quan tâm tới việc đảm bảo an ninh năng lượng.

An ninh năng lượng là việc đảm bảo năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau đủ dùng, sạch và rẻ, như năng lượng mặt trời, năng lượng gió,..

3. Sử dụng nhiên liệu bảo đảm sự phát triển bền vững.

Sử dụng nhiên liệu không hợp lí sẽ gây mất an toàn, lãng phí và ô nhiễm môi trường. Một số cách sử dụng nhiên liệu an toàn, hợp lí và bảo đảm sự phát triển bền vững:

• Duy trì các điều kiện thuận lợi cho sự cháy: cung cấp đủ không khí, tăng diện tích tiếp xúc giữa nhiên liệu và không khí.
• Điều chỉnh lượng nhiên liệu để duy trì sự cháy ở mức độ cần thiết, phù hợp với nhu cầu sử dụng.
• Tăng cường sử dụng các nhiên liệu tái tạo và ít ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người.

III. Một số nguyên liệu thông dụng

Khoáng sản là tài nguyên quý giá, là những nguyên liệu quan trọng trong công nghiệp luyện kim, sản xuất phân bón, đồ gốm sứ, làm vật liệu xây dựng.

1. Tính chất và ứng dụng của một số nguyên liệu thông dụng

Quặng

Quặng là các loại đất, đá chứa khoáng chất như các kim loại, đá quý,...Chúng được khai thác từ các mỏ quặng rồi chế biến để sử dụng.

Đá vôi

Đá vôi có trong các núi đá vôi, có thành phần chính là calcium carbonate. Do bị lẫn tạp chất nên đá vôi thường có màu sắc khác nhau.

Đá vôi tương đôi cứng, không tan trong nước nhưng tan trong acid, tạo bọt khí.

Đá vôi có nhiều ứng dụng trong sản xuất và đời sống vì tính phổ biến và giá thành rẻ.

2. Sử dụng nguyên liệu bảo đảm sự phát triển bền vững

Việc khai thác và chế biến nguyên liệu như quặng, đá vôi có thể gây những tác động tiêu cực đến môi trường. Vì vậy, cần sử dụng các nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững.

1. Một số tính chất quan trọng của vật liệu là tính dẫn điện, dẫn nhiệt, tính đàn hồi, tính dẻo, tính cứng, tính bền, khả năng chịu nhiệt,...

2. Các nhiên liệu như than, gas, xăng, dầu,...khi cháy đều tỏa nhiệt. An ninh năng lượng là sự đảm bảo năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau, sạch và rẻ.

3. Quặng là các loại đất đá chứa khoáng chất. Đá vôi có thành phần chính là calcium carbonate, tương đối cứng, không tan trong nước, tan trong acid.

4. Các vật liệu, nhiên liệu, nguyên liệu được sử dụng trong nhiều lĩnh vực đời sống và sản xuất. Cần sử dụng chúng an toàn, hợp lí và bảo đảm sự phát triển bền vững.