16. Virus và vi khuẩn

I. VIRUS

1. Hình dạng và cấu tạo đơn giản của virus

• Virus là dạng sống có kích thước rất nhỏ, mắt thường không nhìn thấy được.
• Chúng có nhiều hình dạng khác nhau như hình que, hình đa diện, hình cầu,...

Cấu tạo của virus

Virus chưa được coi là một sinh vật hoàn chỉnh vì chưa có cấu tạo tế bào, chỉ có chất di truyền nằm ở giữa và lớp vỏ prôtêin bao bên ngoài.

2. Một số bệnh do virus gây nên ở người và sinh vật

Do khả năng "sinh sản" và lan truyền nhanh chóng, virus được coi là tác nhân gây bệnh cho người và sinh vật.

Một số bệnh do virus gây nên ở người và sinh vật

❗ Virus được tìm ra như thế nào?

Marinus Willem Beijerick là nhà vi sinh học và thực vật học người Hà Lan. Năm 1898, ông dùng một loạt thí nghiệm chứng minh rằng bệnh khảm thuốc lá gây ra bởi tác nhân nhỏ hơn vi khuẩn. Ông đặt tên mầm bệnh mới này là virus.

II. VI KHUẨN

1. Hình dạng, cấu tạo vi khuẩn

Cấu tạo của một vi khuẩn

• Vi khuẩn có kích thước nhỏ, khoảng từ 0,5 - 10 micrômét (μm).
• Tế bào vi khuẩn có cấu tạo đơn giản nhưng rất đa dạng về hình dạng: hình cầu, hình que, hình xoắn, hình dấy phẩy, hình sợi,...
• Môi trường sống của vi khuẩn đa dạng: không khí, đất, nước và trong cơ thể sinh vật.

Sự khác nhau về cấu tạo của virus và vi khuẩn:

❗ Vi khuẩn là những sinh vật nhỏ bé nhất trên Trái Đất. Vài nghìn vi khuẩn có thể bám lên đầu của một đinh ghim. Có khoảng 40 triệu vi khuẩn trong một gam đất và hàng triệu vi khuẩn trong một mililít (ml) nước ngọt.

Có hơn 700 loại vi khuẩn khác nhau được tìm thấy trong miệng con người. Vi khuẩn có thể hỗ trợ quá trình tiêu hóa thực ăn và vệ sinh răng lợi trong miệng. Nhưng cũng có một số vi khuẩn có hại gây sâu răng và hôi miệng.

2. Vai trò của vi khuẩn

Trong chế biến thực phẩm

❤ Cùng nhau làm sữa chua:

Trong nông nghiệp

❗ Vi khuẩn Bacillus thuringiensis được ứng dụng làm thuốc diệt côn trùng bằng phương pháp lên men vi sinh dưới dạng đạm tinh thể và bào tử. Khi côn trùng gây hại mùa màng ăn phải các sản phẩm lên men này sẽ bị tê liệt.

Vi khuẩn sống cộng sinh trên rễ cây họ Đậu chúng biến đổi nitơ trong khí quyển thành amoniac và sau đó cung cấp các hợp chất nitơ hữu cơ như glutamin hoặc urê cho cây.

Người ta thường trồng xen cây họ Đậu với các cây trồng khác để những cây trồng này hấp thụ được các hợp chất hữu cơ do vi khuẩn sống cộng sinh ở rễ những cây họ Đậu này tổng hợp nên. Điều này giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt hơn.

3. Tác hại của vi khuẩn

Vi khuẩn làm hỏng thức ăn

Một số cách bảo quản thực phẩm tại gia đình tránh sự xâm nhập của vi khuẩn: bảo quản lạnh, làm khô (các loại hạt, tôm, cá,...), hút chân không, ướp muối, muối chua,...

Vi khuẩn gây bệnh cho thực vật

Vi khuẩn gây bệnh cho người

III. Phòng bệnh do virus và vi khuẩn gây nên

1. Phòng bệnh

Biện pháp phòng bệnh ở người

Biện pháp phòng bệnh ở thực vật

2. Sử dụng vaccine ngăn ngừa các bệnh do virus và vi khuẩn gây nên

• Vaccine là chế phẩm khi tiêm vào cơ thể sẽ kích thích phản ứng miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Tiêm vaccine là biện pháp phòng các bệnh do virus và vi khuẩn gây nên. Tuy nhiên cho đến nay có rất nhiều bệnh chưa có vaccine và phương pháp điều trị hiệu quả.
• Nhờ có tiêm chủng vaccine mà hàng triệu trẻ em trên thế giới không bị chết do bệnh truyền nhiễm và một số bệnh đã có thể biến mất hoàn toàn khỏi cộng đồng.

❗ Trẻ em mới sinh ra được tiêm 2 mũi tiêm vô cùng quan trọng là phòng bệnh lao và viêm gan B. Hai mũi này được tiêm càng sớm càng tốt sau khi sinh. Trong đó, vaccine phòng lao không được tiêm khi trẻ đã qua một tháng tuổi, vaccine phòng viêm gan B tốt nhất được tiêm trong 24 giờ sau khi sinh.

3. Sử dụng thuốc kháng sinh chống lại vi khuẩn gây bệnh

• Khi bị bệnh do vi khuẩn gây nên, ta thường dùng thuốc kháng sinh để chữa bệnh.
• Khi sử dụng thuốc kháng sinh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ.

1. Virus là "dạng sống" nhỏ bé, chưa có cấu tạo tế bào. Vi khuẩn là những sinh vật nhỏ bé, có cấu tạo tế bào.

2. Virus và vi khuẩn đều rất đa dạng, có nhiều hình dạng khác nhau.

3. Đề phòng bệnh do virus và vi khuẩn gây ra cần phải: giữ cho môi trường sống sạch sẽ, tăng cường vận động cơ thể, có chế độ dinh dưỡng hợp lý và thực hiện các biện pháp phòng chống lây lan bệnh cho cộng đồng,...

4. Vaccine được sử dụng để phòng một số bệnh do virus và vi khuẩn gây nên ở người và động vật.

5. Khi bị bệnh do vi khuẩn gây nên, ta thường dùng thuốc kháng sinh để chữa bệnh.