Thực hành tiếng Việt: Cụm động từ và cụm tính từ

Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

Trong câu này, “không thấy mẹ đâu cả” là một cụm động từ, có “thấy” là động từ trung tâm. Từ “không” trước động từ “thấy” có ý nghĩa phủ định. Từ “mẹ đâu cả” ở đằng sau chỉ đối tượng của hành động.

Từ động từ trung tâm “thấy” của cụm từ đó, tạo ra ba cụm động từ khác:

Thoáng thấy có bóng người đi qua, tôi vội vàng chạy ra cổng ngóng xem mẹ đi chợ đã về hay chưa.

Về nhà, tôi không thấy ai cả, trong lòng lo lắng. Tôi gọi ngay cho mẹ hỏi xem tình hình bố tôi thế nào rồi.

Bạn sẽ không thể thấy những con khủng long như thế ngoài đời.

a. Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.

Cụm động từ: thấy đất khô trắng. “Thấy” là động từ trung tâm.

Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự nhận biết, nhận thấy, quan sát được của Sơn.

b. Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

Cụm động từ: Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm. “Lật” là động từ trung tâm.

Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự thay đổi, xoay chuyển cái vỉ buồm ntheo hướng khác.

c. Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

Cụm động từ: hăm hở chạy về nhà lấy áo. “Hăm hở” là động từ trung tâm.

Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự phấn khích, lòng nhiệt tình của chị Lan.

Hai câu trong văn bản Gió lạnh đầu mùa có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ:

– Nhưng cái vui của Sơn không được bao lâu. Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

Tác dụng của cách diễn dạt này: Nhấn mạnh sự sốt sắng của Sơn.

– Chúng nó thấy chị em Sơn, đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vập. 

Tác dụng của cách diễn dạt này: Nhấn mạnh hành động dè dặt, sợ sệt, dè chừng của đám trẻ con với hai chị em Sơn.

Một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta không sợ mẹ mắng ư?

Cụm tính từ khác:  Tuy tôi và nó đã nhiều năm không gặp, nhưng tôi vẫn quý nó rất nhiều

a. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.

Cụm tính từ: chân trời trong hơn mọi hôm

Tính từ trung tâm: trong

Ý nghĩa mà tính từ được bổ sung: Nhấn mạnh sự trong veo, trong suốt, có thể nhìn thấy rõ được của bầu trời.

b. Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.

Cụm tính từ: mẹ cái Hiên rất nghèo.

Tính từ trung tâm: Nghèo.

Ý nghĩa mà tính từ được bổ sung: Nhấn mạnh sự khó khăn, thiếu thốn của mẹ em Hiên.

Mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ trong các câu:

a. Ngoài cửa sổ, gió vẫn rét quá, không thể ra ngoài được vào lúc này.

b. Trải qua bao nhiêu, tòa nhà vẫn cao lênh khênh như thế, vút khỏi tầm mắt người qua đường. 

c. Càng ngày bà ấy càng đẹp lên nhiều.