Bài 9: Sản xuất enzyme tái tổ hợp

Mở đầu (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 56 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

- Để khắc phục được sự hạn chế khi thu chế phẩm rennet từ dạ dày bê hoặc cừu non cần tìm ra một nguồn nguyên liệu sản xuất enzyme chymosin mới chứa lượng lớn enzyme này hơn, chi phí thấp hơn và không đối lập với nhu cầu khác của con người.

- Để bổ sung lượng enzyme chymosin cần cho sản xuất phô mai, công nghệ enzyme cần tạo ra một quy trình sản xuất mới cho hiệu quả sản xuất enzyme này cao hơn – quy trình sản xuất enzyme tái tổ hợp.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Câu hỏi 1 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 56 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

- Enzyme tái tổ hợp là enzyme được sinh tổng hợp từ phân tử DNA tái tổ hợp đã được chuyển vào tế bào sinh vật chủ.

- Người ta cần sản xuất enzyme tái tổ hợp nhằm tạo ra số lượng lớn enzyme với chi phí thấp hơn so với sản xuất enzyme tự nhiên để đáp ứng với nhu cầu sử dụng của con người.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Luyện tập 1 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 56 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

Ưu thế khi sử dụng vi sinh vật là tế bào chủ để sản xuất enzyme tái tổ hợp so với tế bào động vật và thực vật:

- Hệ gene của vi sinh vật nhỏ, nghiên cứu kĩ, dễ điều khiển sinh tổng hợp protein đích.

- Vector chuyển gene ở vi sinh vật rất đa dạng, sẵn có và được nghiên cứu đầy đủ hơn.

- Vi sinh vật sinh trưởng nhanh trong môi trường nuôi cấy nhân tạo, không đòi hỏi nguồn dinh dưỡng đắt tiền nên hiệu suất tổng hợp protein enzyme cao.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Luyện tập 2 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 57 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

Những enzyme cần sản xuất trong dòng tế bào chủ động vật hoặc thực vật là một số enzyme (có nguồn gốc từ động vật hoặc thực vật) có cấu trúc bậc 2, 3 hoặc bậc 4 phức tạp, có nhiều tiểu phần, nhiều cầu nối disulfide hoặc có gắn với coenzyme, cofactor, gắn với các gốc đường,…

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Câu hỏi 2 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 57 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

- Giống nhau: Đều trải qua 4 giai đoạn: nuôi trồng và thu hoạch nguyên liệu sản xuất enzyme → Trích li enzyme từ nguyên liệu → Tinh sạch enzyme → Phối chế, đóng gói và bảo quản chế phẩm enzyme. Trong đó, các bước trích li enzyme từ nguyên liệu; tinh sạch enzyme; phối chế, đóng gói và bảo quản chế phẩm enzyme đều diễn ra tương tự nhau.

- Khác nhau:

+ Trong quy trình sản xuất enzyme tái tổ hợp, để tạo nguyên liệu sản xuất enzyme, cần có thêm bước tạo DNA tái tổ hợp mang gene mã hóa enzyme rồi chuyển DNA tái tổ hợp vào dòng tế bào chủ thích hợp.

+ Trong quy trình sản xuất enzyme tái tổ hợp, trước khi trích li, cần kích hoạt biểu hiện gene đích theo các phương pháp khác nhau tùy theo từng loại vector và tế bào chủ biểu hiện gene.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Câu hỏi 3 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 57 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

a) Đoạn DNA hay gene đích được lấy từ các nguồn khác nhau như:

- Tách chiết DNA có sẵn từ động vật, thực vật và vi sinh vật.

- Tổng hợp hóa học từ các nucleotide.

- Nhân DNA bằng phương pháp PCR.

b) Sản phẩm ghép nối gene đích với vector là vector DNA tái tổ hợp.

c) Sản phẩm của quy trình tạo dòng DNA tái tổ hợp là dòng tế bào chủ mang vector DNA tái tổ hợp.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Câu hỏi 4 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 58 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

Nhân dòng tế bào tái tổ hợp lên số lượng lớn trước khi được kích hoạt biểu hiện gene nhằm mục đích sau khi kích hoạt có thể thu được số lượng enzyme lớn và đồng bộ.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Luyện tập 3 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 58 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

Các cách thức dùng để kích hoạt dòng tế bào chủ biểu hiện gene tùy theo từng loại vector và tế bào chủ biểu hiện gene:

- Kích hoạt bằng các hóa chất khác nhau (đường lactose, ethanol, methanol,…).

- Thay đổi các điều kiện vật lí, hóa học (pH, nhiệt độ,…).

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Vận dụng (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 58 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

Chế phẩm enzyme tái tổ hợp dùng làm thuốc cần được tinh chế có độ tinh khiết cao vì: Enzyme dùng làm thuốc cần phải có hoạt tính xúc tác cao và an toàn nhằm đảm bảo tính hiệu quả và ít có tác dụng phụ không mong muốn đối với bệnh nhân khi sử dụng.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)

Câu hỏi 5 (Sách chuyên đề Sinh học 10 - Trang 59 (Bộ sách Cánh Diều))

Hướng dẫn giải

Những giai đoạn trong quy trình sản xuất chế phẩm phytase tái tổ hợp tương ứng với năm giai đoạn cơ bản của quy trình sản xuất enzyme tái tổ hợp là:

Năm giai đoạn cơ bản

của quy trình sản xuất enzyme tái tổ hợp

Giai đoạn tương ứng

trong quy trình sản xuất

chế phẩm phytase tái tổ hợp

(1) Tạo dòng DNA tái tổ hợp mang gene mã hóa enzyme

Nhân gene mã hóa phytase từ nấm mốc A. niger bằng PCR và tách vector từ vi khuẩn E. coli → Tạo dòng DNA tái tổ hợp mang gene mã hóa phytase.

(2) Chuyển DNA tái tổ hợp vào dòng tế bào chủ thích hợp cho biểu hiện gene

Chuyển DNA tái tổ hợp mang gene mã hóa phytase vào tế bào chủ biểu hiện gene (S. cerevisiae) → nuôi tăng sinh khối tế bào.

(3) Biểu hiện gene và thu hồi enzyme tái tổ hợp

Kích hoạt biểu hiện gene → Thu hồi dịch nuôi cấy.

(4) Tinh sạch enzyme tái tổ hợp

Tinh sạch enzyme bằng sắc kí ái lực.

(5) Phối chế, đóng gói và bảo quản chế phẩm enzyme tái tổ hợp

Phối trộn phụ gia → Đóng gói tạo chế phẩm phytase tái tổ hợp.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thảo luận (1)