Đô thị hóa là xu thế tất yếu của các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Quá trình này đã và đang tác động đến nền kinh tế đất nước, đời sống người dân và môi trường. Vậy, đô thị hóa ở nước ta có những đặc điểm gì và ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế - xã hội?
Bài 9. Đô thị hóa
Mở đầu (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 38)
Thảo luận (1)
Câu hỏi mục I (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 38)
Dựa vào thông tin trong bài, hãy trình bày đặc điểm đô thị hóa ở nước ta.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiĐô thị hóa nước ta gồm có 3 đặc điểm:
Thứ nhất, quá trình đô thị hoá diễn ra chậm chạp, trình độ đô thị hóa thấp
- Thế kỉ thứ III TCN có đô thị đầu tiên là thành Cổ Loa (kinh đô nhà nước Âu Lạc).
- Thời Phong kiến: một số đô thị được hình thành ở những nơi có vị trí địa lý thuận lợi, với chức năng chính là : hành chính, thương mại, quân sự.
- Thế kỉ thứ XI : xuất hiện thêm thành Thăng Long.
- Thế kỉ XVI – XVIII thêm các đô thị: Phú Xuân, Hội An, Đà Nẵng, Phố Hiến.
- Thời Pháp thuộc: CN chưa phát triển, hệ thống đô thị không có cơ sở mở rộng, các tỉnh, huyện thường được chia với quy mô nhỏ, chức năng của yếu là hành chính, quân sự.
- Đến thập niên 30 của thế kỉ XX các đô thị lớn mới hình thành dựa trên sự phát triển công nghiệp như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Sài Gòn…
- Sau cách mạng tháng 8/1945 đến 1954 không thay đổi nhiều, quá trình đô thị hóa diễn ra chậm.
- Từ 1954 – 1975 đô thị phát triển theo hai xu hướng: Ở miền Nam chính quyền Sài Gòn dùng “đô thị hóa” như một biện pháp để dồn dân phục vụ chiến tranh. Ở miền Bắc: ĐTH gắn với CNH trên cơ sở đô thị đã có. Từ 1965-1972 ĐTH chững lại do chiến tranh phá hoại.
- Từ 1975 đến nay đô thị hoá chuyển biến khá tích cực, nhưng cơ sở hạ tầng các đô thị (hệ thống giao thông, điện, nước, các công trình phúc lợi XH) còn thấp so với các nước trong khu vực và thế giới.
Thứ hai, tỷ lệ dân thành thị tăng: Năm 1990, tỉ lệ dân thành thị nước ta là 19,5%. Đến năm 2005, tỉ lệ dân thành thị nước ta tăng lên là 26,9%. Tỉ lệ này còn thấp hơn so với một số nước trong khu vực.
Thứ ba, phân bố đô thị không đều giữa các vùng:
- Về số lượng đô thị: Trung du, miền núi Bắc bộ có số đô thị nhiều nhất bao gồm các đô thị vừa và nhỏ. Tiếp đến là đồng bằng sông Cửu long, đồng bằng sông Hồng.
- Quy mô đô thị: Đông nam bộ có quy mô đô thị lớn nhất sau đó đến đồng bằng sông Hồng.
- Số đô thị lớn thì quá ít so với mạng lưới đô thị.
(Trả lời bởi datcoder)
Câu hỏi mục II (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 39)
Dựa vào hình 7.2 và thông tin trong bài, hãy trình bày đặc điểm phân bố mạng lưới đô thị nước ta.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải- Mạng lưới đô thị phân bố rộng khắp nước ta.
- Căn cứ vào các tiêu chỉ như chức năng, trình độ phát triển, quy mô dân số, tỉ lệ lao động phi nông nghiệp,... đô thị nước ta được phân thành 6 loại: đô thị loại đặc biệt (Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh), đô thị loại I, II, III, IV, V.
- Căn cứ vào cấp quản lí, nước ta có đô thị trực thuộc trung ương, đô thị trực thuộc tỉnh và đô thị trực thuộc huyện.
- Đến năm 2021, nước ta có 5 đô thị trực thuộc trung ương là Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ.
(Trả lời bởi datcoder)
Câu hỏi mục III (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 40)
Dựa vào thông tin trong bài, hãy phân tích những ảnh hưởng tích cực và hạn chế của đô thị hóa đến phát triển kinh tế - xã hội nước ta.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải* Tích cực:
- Góp phần đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế.
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động.
- Tạo ra nhiều việc làm và thu nhập cho người lao động.
- Là nơi tiêu thụ sản phẩm hàng hóa lớn và đa dạng.
- Là nơi sử dụng lực lượng lao động có chất lượng cao, cơ sở kĩ thuật hạ tầng cơ sở hiện đại có sức hút đầu tư mạnh trong nước và nước ngoài.
- Hình thành môi trường đô thị với chất lượng môi trường ngày càng cải thiện
* Tiêu cực:
- Làm sản xuất ở nông thôn bị đình trệ do lao động chuyển đến thành phố.
- Thành thị phải chịu áp lực thất nghiệp, quá tải cho cơ sở hạ tầng.
- Gây sức ép đối với vấn đề việc làm, nhà ở và gia tăng các tệ nạn xã hội.
- Ô nhiễm môi trường sống, an ninh xã hội không đảm bảo.
(Trả lời bởi datcoder)
Luyện tập 1 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 40)
Dựa vào hình 7.2, kể tên các đô thị loại đặc biệt và đô thị loại I ở nước ta.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải- Các đô thị loại đặc biệt: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh
- Các đô thị loại I: Thái Nguyên, Việt Trì, Bắc Ninh, Hải Dương, Hạ Long, Hải Phòng, Nam Định, Thanh Hóa, Vinh, Huế, Đà Nẵng, Pleku, Quy Nhơn, Buôn Ma Thuột, Nha Trang, Đà Lạt, Biên Hòa, Thủ Dầu Một, Vũng Tàu, Mỹ Tho, Long Xuyên, Cần Thơ
(Trả lời bởi datcoder)
Luyện tập 2 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 40)
Cho ví dụ về ảnh hưởng của đô thị hóa đến phát triển kinh tế - xã hội nước ta.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiThành phố Hồ Chí Minh đóng góp hơn 20% GDP cả nước. Thành phố này cũng là trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại và dịch vụ của cả nước. Tuy nhiên, TP. Hồ Chí Minh cũng đang đối mặt với nhiều vấn đề như ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, tệ nạn xã hội…
(Trả lời bởi datcoder)
Vận dụng (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 40)
Tìm hiểu thông tin về quá trình đô thị hóa ở địa phương em sinh sống trong những năm qua.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiQuá trình đô thị hóa ở TP Hồ Chí Minh:
- Giai đoạn trước năm 1975:
+ TP Hồ Chí Minh (TPHCM) trước đây là Sài Gòn, trải qua quá trình đô thị hóa từ thời Pháp thuộc.
+ Quá trình này diễn ra nhanh chóng, mang tính tự phát và có nhiều hạn chế:
+ Mạng lưới giao thông, hạ tầng chưa phát triển đồng bộ.
+ Nạn phân biệt giàu nghèo, tệ nạn xã hội gia tăng.
+ Môi trường bị ô nhiễm nặng nề.
- Giai đoạn sau năm 1975:
+ Sau giải phóng, TPHCM tập trung vào công tác chỉnh trang đô thị, cải thiện đời sống người dân.
+ Quá trình đô thị hóa được quy hoạch bài bản, chú trọng phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo vệ môi trường.
+ Một số thành tựu nổi bật:
+ Mạng lưới giao thông được mở rộng và hiện đại hóa.
+ Hệ thống hạ tầng kỹ thuật được hoàn thiện.
+ Chất lượng cuộc sống người dân được nâng cao.
* Giai đoạn hiện nay:
+ TPHCM đang hướng đến mục tiêu trở thành thành phố thông minh, hiện đại và phát triển bền vững.
+ Một số định hướng chính:
+ Phát triển kinh tế gắn với đổi mới sáng tạo.
+ Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
+ Bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.
+ Phát triển văn hóa và xã hội.
(Trả lời bởi datcoder)