Khi quan sát dưới ánh sáng mặt trời, ta thấy các viên pha lê ở hình 4.1 có nhiều màu sắc. Vì sao lại có hiện tượng như vậy?
Bài 4. Hiện tượng tán xạ ánh sáng. Màu sắc ánh sáng.
Mở đầu (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 24)
Thảo luận (1)
Câu hỏi 1 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 24)
Nêu một số vật trong suốt xung quanh em có hình dạng giống như lăng kính.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiViên pha lê, mặt nước có dầu, đĩa CD, bong bóng xà phòng,…
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Thí nghiệm 1 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 25)
• Quan sát tia sáng đi ra ở mặt bên kia của lăng kính (tia ló). Mô tả bằng hình vẽ đường đi của tia sáng qua lăng kính.
• Thay đèn laser bằng đèn sợi đốt, lặp lại các bước thí nghiệm trên, quan sát hiện tượng xảy ra và rút ra nhận xét.
Luyện tập 1 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 25)
Dựa vào quang phổ thu được trong thí nghiệm, so sánh chiết suất của lăng kính với các ánh sáng đỏ, da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiChiết suất của lăng kính với các ánh sáng theo thứ tự tăng dần: đỏ, da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Luyện tập 2 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 26)
Chiếu một chùm ánh sáng trắng rộng, song song tới lăng kính như hình 4.7. Dự đoán hình ảnh thu được ở màn quan sát chắn chùm sáng ló ở mặt bên kia của lăng kính (dùng hình vẽ để giải thích cho dự đoán của mình).
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiKhi chiếu chùm sáng trắng song song qua lăng kính, dùng màn chắn chùm tia ló thì trên màn quan sát thu được dải ánh sáng màu giống như dải màu cầu vồng (so với phương của tia tới, tia đỏ lệch ít nhất, tia tím lệch nhiều nhất.
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Câu hỏi 2 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 26)
Ở hình 4.9, vật nào hấp thụ ánh sáng màu nhiều nhất, vật nào hấp thụ ánh sáng màu ít nhất.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiVật hấp thụ ánh sáng màu nhiều nhất: vật màu đen
Vật hấp thụ ánh sáng màu ít nhất: vật màu trắng
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Luyện tập 3 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 26)
Dưới ánh nắng mặt trời, ta nhìn thấy bông hoa cúc có màu vàng. Hãy giải thích vì sao.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiDưới ánh nắng mặt trời, ta nhìn thấy bông hoa cúc có màu vàng vì cánh hoa cúc đã hấp thụ các màu khác và cho phản xạ ánh sáng màu vàng tới mắt.
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Luyện tập 4 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 26)
Vào ban đêm, nếu dùng ánh sáng đỏ từ đèn laser chiếu vào bông hoa cúc vàng ở trên thì ta sẽ nhìn thấy bông hoa cúc có màu gì?
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiKhi sử dụng ánh sáng đỏ từ đèn laser để chiếu vào bông hoa cúc vàng vào ban đêm, bông hoa sẽ vẫn giữ màu của nó, tức là màu vàng. Lý do là bông hoa cúc không hấp thụ ánh sáng đỏ nhiều, và do đó, màu vàng của hoa sẽ được duy trì khi bạn sử dụng ánh sáng đỏ từ đèn laser
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Câu hỏi 3 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 27)
Kể tên một số loại kính lọc màu và mô tả hiện tượng khi ánh sáng mặt trời truyền qua các kính lọc màu đó.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải- Một số loại kính lọc màu: kính lọc màu đỏ, kính lọc màu vàng, kính lọc màu xanh dương, kính lọc màu xám,…
- Mô tả hiện tượng:
+ Kính lọc màu xanh cho ánh sáng màu xanh đi qua và hấp thụ các ánh sáng màu khác. Kết quả là, chúng ta thấy môi trường xung quanh trở nên xanh thêm.
+ Kính lọc màu đỏ cho ánh sáng màu đỏ đi qua và hấp thụ các ánh sáng màu khác. Kết quả là, chúng ta thấy môi trường xung quanh trở nên đỏ thêm.
+ Kính lọc màu vàng cho ánh sáng màu vàng đi qua và hấp thụ các ánh sáng màu khác. Kết quả là, chúng ta thấy môi trường xung quanh trở nên vàng thêm.
+ Kính lọc màu xám thường làm giảm độ sáng và cân bằng màu sắc, giúp giảm thiểu ánh sáng chói và bảo vệ mắt khỏi ánh sáng mặt trời mạnh.
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)
Luyện tập 5 (SGK Khoa học tự nhiên 9 - Bộ sách Cánh diều - Trang 27)
Giải thích hiện tượng ở phần mở đầu.
"Khi quan sát dưới ánh sáng mặt trời, ta thấy các viên pha lê ở hình 4.1 có nhiều màu sắc. Vì sao lại có hiện tượng như vậy?"
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải- Pha lê và cấu trúc tinh thể: Pha lê có một cấu trúc tinh thể đặc biệt, và khi ánh sáng đi qua nó, các phân tử trong pha lê tương tác với ánh sáng vì vậy nó giống như 1 lăng kính.
- Tán sắc ánh sáng: Khi ánh sáng đi qua pha lê, nó bị tán sắc thành các màu sắc riêng biệt vì hiện tượng tán sắc ánh sáng.
- Dải màu: Do sự tán sắc, chúng ta thấy một dải màu, giống như cầu vồng, trải dài trên bề mặt hoặc trong bóng tối của các viên pha lê.
Tóm lại, hiện tượng này là kết quả của sự tán sắc ánh sáng khi đi qua pha lê, và nó giúp tạo ra các màu sắc rực rỡ mà chúng ta thường thấy khi quan sát dưới ánh sáng mặt trời.
(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)