"Thuyền ơi có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”. “thuyền”, “bến” không phải là để chỉ thuyền và bến, mà nó là hình ảnh để nhân vật trữ tình gửi gắm tình cảm, mượn hình ảnh thuyền và bến để nói chuyện đôi lứa. Ở đây có sự so sánh ngầm giữa các đối tượng có tính tương đồng, “thuyền” là nhân vật nam (thuyền: thường di chuyển, chỉ người con trai), “bến” là nhân vật nữ (cố định, chỉ người con gái ở lại đợi chờ). Thay vì nói: Chàng ơi có nhớ thiếp chăng Thiếp thì một dạ khăng khăng đợi thuyền. Thì cách nói trên ý nhị hơn, kín đáo hơn.
Trong câu thơ trên, tác giả đã sử dụng thành công biện pháp tu từ ẩn dụ. Thuyền và bến được tác giả sử dụng để nói về chính con người. Câu thơ đã nói lên tình yêu chung thủy của con người. Thuyền tượng trưng cho người đi xa. Bến tượng trưng cho người ở lại. Dù có ở nơi đâu, nếu đấy là tình yêu chung thủy thì sẽ đến được với nhau.
Nghĩa thực : thuyền hỏi bến có nhớ đến bến hay không ,vì bến thì đứng mà thuyền thì luôn có sự chuyển động
Nghĩa bóng :<nghĩa đen > :chàng ra đi,chàng về nhà chàng rồi có còn nhớ đến các kỷ niệm giữa chàng và thiếp hay không ?xa nhau vậy chàng có lưu luyến những kỷ niệm của 2 mình không ?
Còn thiếp thì vẫn một lòng một dạ son sắt thủy chung ,sống trong yêu thương và chờ đợi chỉ một mình chàng .
Câu hỏi mở ra là có nhớ chăng nhưng thực chất trong lòng cô gái đó còn có ý nhắc nhở chàng hãy nhớ đến thiếp nhé .
Câu ca dao nói lên tình chung thủy nam nữ ,cô gái này yêu chàng trai kia đến cháy lòng,"khăng khăng" ,"một dạ" có nghĩa là cương quyết lắm thay,chung thủy lắm thay
- Bài ca dao sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ.
- Các từ ngữ thể hiện biện pháp tu từ ẩn dụ: thuyền, bến
- Giá trị nghệ thuật:
. Thuyền: Sự vật di chuyển, ẩn dụ của người con trai.
. Bến: Sự vật cố định, ẩn dụ cho người con gái.
. Mượn quan hệ gắn bó giữa thuyền và bến để nói lên sự gắn bó nhớ nhung , chờ đợi, chung thuỷ trong tình yêu nam nữ.
Ân dụ này dựa trên quan hệ liên tưởng tương đồng, làm tăng sức gợi cảm tể nhị.
“Có thể nói đây là một bài thơ tình dân gian kiệt tác. Thuyền và bến là 2 hình ảnh ẩn dụ – nhân hóa giao kết, giao hòa bằng những tình cảm sâu nặng. Thuyền thì “về”, còn bến luôn đợi thuyền, khăng khăng mãi trong lòng, không bao giờ có thể đổi thay, phai nhạt… Thuyền và bến tượng trưng cho tình nghĩa sắt son, chung thủy của lứa đôi trong cuộc đời…”
Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách khách quan, toàn diện hơn thì câu ca dao trên hoặc ý nghĩa của hình ảnh “bến”, “thuyền” trong văn học dân gian Việt Nam lại không hề như ta nghĩ.
Chúng ta có thể thấy, ca dao hay tục ngữ Việt Nam đều là những câu nói đúc kết sự quan sát, kinh nghiệm của nhân dân, mượn hình ảnh tự nhiên, khách quan để thể hiện đời sống nội tâm của con người.
Mà “bến đò” từ xưa đến nay, không bao giờ đón một con thuyền duy nhất. Thậm chí, một bến có thể đón rất nhiều thuyền, đò cùng một lúc. Điều đó chắc chắn các tác giả dân gian cũng đều nhìn ra.
Nếu “bến” mà chỉ đón duy nhất một con thuyền thì đó chẳng còn là cái bến nữa (hoặc là cái bến… “vô tích sự”).
Ngược lại, “con thuyền” tuy là hình ảnh động, là thứ mang tính linh hoạt, thay đổi nhưng xét cho cùng thì trong một thời điểm nhất định, con thuyền chỉ có thể cập một bến duy nhất.
Điều đó khiến tôi băn khoăn rằng liệu từ xưa đến nay, chúng ta có giải nghĩa, bình luận câu ca dao trên sai hay không? Hay câu ca dao này lại là một câu nói “mỉa mai”, bóng gió của các tác giả dân gian giống như câu:
“Đàn ông nông nổi giếng khơi
Đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu”
Thế nên, chẳng may một ngày nào đó, người đàn ông phải đi xa, hỏi người thương của mình rằng “Em sẽ đợi anh về chứ?” thì có lẽ câu trả lời “kinh khủng” nhất mà người đó chẳng bao giờ muốn nhận được đó là:
“Em sẽ đợi anh như bến đợi thuyền”
