*Hậu quả của:
- Chiến tranh Nam-Bắc triều: làm cho làng mạc điêu tàn, kinh tế suy sụp. Ruộng đất nhiều nơi bị hoang hóa, mất mùa đói kém xảy ra liên tiếp.
- Chiến tranh Trịnh-Nguyễn: gây ra tình trạng chia cắt đất nước kéo dài tới cuối thế kỉ XVIII, gây bao đau thương cho dân tộc và tổn hại sự phát triển của đất nước