Đánh giá về phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam giai đoạn 1918 - 1930, nhà sử học Pháp Pi-e Bò-rô-sơ viết: "Phong trào dân tộc ở Việt Nam được thúc đẩy mạnh mẽ, đưa tới sự ra đòi của lực lượng chính trị mới theo khuynh hướng vô sản, đó là lực lượng chính trị của tương lai, hạt nhân là Nguyễn Ái Quốc”.
Vậy trong giai đoạn 1918 – 1930, phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam phát triển ra sao? Quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam diễn ra như thế nào và có ý nghĩa gì? Nguyễn Ái Quốc có những hoạt động và vai trò gì trong quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam?
* Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam (1918 – 1930):
- Nguyên nhân phong trào đấu tranh dân tộc, dân chủ của giai cấp tư sản và tiểu tư sản Việt Nam:
+ Thực dân Pháp áp bức
+ Tư sản nước ngoài cạnh tranh, chèn ép, phân biệt đối xử
- Giai đoạn 1918 – 1925, giai cấp tư sản và tiểu tư sản Việt Nam phát động một số cuộc đấu tranh đòi quyền lợi về kinh tế:
+ Năm 1919, tư sản Việt Nam tổ chức cuộc tẩy chay tư sản Hoa kiều, vận động người Việt Nam mua hàng của người Việt Nam.
+ Năm 1923, một nhóm tư sản ở Nam Kì thành lập Đảng Lập hiến và tổ chức phong trào đấu tranh chống độc quyền cảng Sài Gòn.
+ Năm 1923, tại Quảng Châu (Trung Quốc) thành lập tổ chức Tâm tâm xã.
+ Năm 1924, tại Quảng Châu, Phạm Hồng Thái thực hiện vụ ám sát Toàn quyền Đông Dương Méc-lanh.
- Trong giai đoạn 1925-1930, do tác động mạnh mẽ của các trào lưu tư tưởng mới, nhất là tư tưởng Mác–Lê-nin, phong trào dân tộc dân chủ có bước phát triển mới, đặc biệt là sự ra đời và hoạt động của các tổ chức yêu nước:
+ Năm 1925, tại Trung Ki, một nhóm trí thức tiểu tư sản thành lập Hội Phục Việt. Năm 1928, sau nhiều lần đổi tên, Hội lấy tên là Tân Việt Cách mạng đảng. Tổ chức này đã lãnh đạo nhân dân đấu tranh và dần ngả theo con đường cách mạng vô sản, tích cực chuẩn bị thành lập chính đảng vô sản.
+ Năm 1927, tại Hà Nội, một nhóm thanh niên trí thức gồm Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính,... thành lập tổ chức Việt Nam Quốc dân đảng. Tổ chức này chịu ảnh hưởng của khuynh hưởng cách mạng dân chủ tư sản, thiên về hoạt động ám sát, bạo lực vũ trang để chống Pháp.
+ Đầu năm 1929, một số đảng viên Việt Nam Quốc dân đảng tiến hành ám sát Ba-danh (trùm mộ phu ở Bắc Ki). Thực dân Pháp tiến hành đàn áp, nhiều thành viên bị bắt, cơ sở đảng bị phá vỡ.
+ Đêm 9-2-1930, ban lãnh đạo Việt Nam Quốc dân đáng phát động khởi nghĩa vũ trang ở Yên Bái, Phú Thọ, sau đó là Hải Dương, Thái Bình.... Thực dân Pháp đàn áp, cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thất bại.
* Quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam và ý nghĩa:
- Từ năm 1928, phong trào dân tộc dân chủ, đặc biệt là phong trào cách mạng theo khuynh hướng vô sản ở Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ.
- Đầu năm 1929, những hội viên cấp tiến của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và Tân Việt Cách mạng đảng nhận thấy cần phải thành lập một đảng cộng sản để lãnh đạo phong trào cách mạng. Từ tháng 6 đến tháng 9-1929, trên cơ sở hai tổ chức này, ba tổ chức cộng sản lần lượt ra đời:
+ Đông Dương Cộng sản đảng
+ An Nam cộng sản đảng
+ Đông Dương Cộng sản Liên đoàn
- Sự ra đời của ba tổ chức cộng sản góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng trong nước phát triển. Tuy nhiên, việc ba tổ chức cộng sản hoạt động riêng rẽ, tranh giành ảnh hưởng đã gây bất lợi cho phong trào cách mạng. Thực tiễn đó đòi hỏi cần hợp nhất ba tổ chức cộng sản thành một đảng.
- Từ ngày 6-1 đến ngày 7-2-1930 tại Cửu Long (Hương Cảng, Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc chủ trì hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản thành một đảng thống nhất. Hội nghị nhất trí lấy tên đảng là Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt của Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo. Đây là Cương lĩnh Chính trị đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Ý nghĩa:
- Chấm dứt thời kì khủng hoảng về đường lối cứu nước và giai cấp lãnh đạo cách mạng. Từ đây, cách mạng Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và trở thành một bộ phận của cách mạng thế giới.
- Là bước chuẩn bị đầu tiên có tính tất yếu, quyết định tạo ra bước ngoặt của phong trào cách mạng và lịch sử Việt Nam ở giai đoạn sau.
- Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam là bước ngoặt vĩ đại của phong trào cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX
* Hoạt động và vai trò Nguyễn Ái Quốc trong quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam
Thời gian | Hoạt động chính | Vai trò |
Năm 1919 | Gửi bản Yêu sách của nhân dân An Nam tới Hội nghị Véc-xai để đòi các quyền lợi dân tộc, dân chủ cho nhân dân Việt Nam. | - Người tiên phong trong phong trào yêu nước Việt Nam. |
Năm 1920 | + Đọc Sơ thảo lần thứ nhất những Luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lê-nin, tin tưởng và đi theo chủ nghĩa Mác – Lê-nin. + Dự Đại hội Đảng Xã hội Pháp, tán thành gia nhập Quốc tế Cộng sản, tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Pháp. | - Người chuẩn bị về tư tưởng, chính trị cho sự thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. |
Năm 1921 – 1922 | Tham gia sáng lập Hội liên hiệp thuộc địa, ra báo Người cùng khổ (Le Paria), truyền bá tư tưởng Mác - Lê-nin. | - Người truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin |
Năm 1923 – 1924 | Dự Hội nghị Quốc tế nông dân, Đại hội lần thứ V Quốc tế cộng sản,.. truyền bá tư tưởng Mác Lê-nin vào Việt Nam. | - Người truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam. |
Năm 1924 – 1929 | Thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, ra báo Thanh niên, huấn luyện cán bộ, tổ chức phong trào “vô sản hoá” (cử cán bộ về nước hoạt động). | - Người lãnh đạo trực tiếp phong trào cách mạng Việt Nam. - Người đặt nền móng cho tổ chức cộng sản đầu tiên ở Việt Nam. |
Năm 1930 | Chủ trì Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản thành Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua Chính cương vẫn tắt, Sách lược vắn tắt, Điều lệ vắn tắt. | - Người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam. - Người lãnh đạo cao nhất của phong trào cách mạng Việt Nam |