Bài 17: Thuyết tiến hoá tổng hợp hiện đại

Hướng dẫn giải

Ví dụ minh hoạ chứng minh các đặc điểm thích nghi chỉ hợp lí tương đối:

- Chuột chũi sống trong hang tối nên chúng hình thành các đặc điểm thích nghi phù hợp như thị giác kém phát triển, khứu giác rất phát triển, có lông xúc giác dài ở trên mõm,... nhưng khi chúng ra khỏi hang thì những đặc điểm này trở thành bất lợi.

- Chim công đực có màu sắc sặc sỡ thu hút được nhiều chim cái để giao phối làm tăng khả năng sinh sản, tuy nhiên, màu sắc sặc sỡ cũng làm cho chúng bị nhiều loài săn mồi phát hiện.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

- Ở thế hệ I, toàn bộ quần thể bọ rùa đều có màu cam. 

- Ở thế hệ II, xuất hiện cá thể mang đột biến có màu xanh lá cây. Đặc điểm này giúp bọ rùa thích nghi tốt hơn với môi trường vì tránh được sự phát hiện của kẻ thù. Do đó, chọn lọc tự nhiên diễn ra theo hướng giữ lại các cá thể có màu xanh lá cây (làm tăng khả năng sống sót và sinh sản của các thể có màu xanh lá cây), đồng thời đào thải những cá thể có màu cam (những cá thể màu cam do không có khả năng ngụy trang nên bị kẻ thù tiêu diệt nhiều hơn). Qua nhiều thế hệ, cá thể màu xanh dần chiếm ưu thế.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

- Lai xa và đa bội hóa tạo nên loài mới thường xảy ra ở thực vật vì thực vật có khả năng tự thụ phấn và có khả năng sinh sản sinh dưỡng.

- Lai xa và đa bội hóa tạo nên loài mới thường ít xảy ra ở động vật vì: cơ thể động vật lai xa thường không sống được hoặc bất thụ, khi đa bội hóa sẽ gây rối loạn về giới tính,...; hệ thần kinh của động vật phát triển; cách li sinh sản giữa hai loài rất phức tạp.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Nếu chỉ dựa vào các đặc điểm hình thái để phân loại các loài thì không chính xác vì: 

- Một số cá thể khác loài nhưng có kiểu hình giống nhau gọi là loài đồng hình.

- Một số cá thể cùng loài nhưng do chịu tác động khác nhau của môi trường (thường biến) hoặc ở các giai đoạn phát triển khác nhau (thường ở các loài có biến thái hoàn toàn) mà có các đặc điểm hình thái khác nhau.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Trên các đảo ở đại dương tồn tại các loài đặc hữu (loài chỉ có ở một nơi nào đó mà không có ở nơi khác trên Trái Đất) vì: Các đảo ở đại dương cách li địa lí với đất liền và các vùng khác, do đó các đảo này có điều kiện môi trường đặc trưng mà không nơi nào có được. Từ đó, tạo điều kiện cho các nhân tố tiến hóa đặc biệt là chọn lọc tự nhiên diễn ra theo các hướng khác nhau, dần dần tạo ra kiểu gene mới, cách li sinh sản với quần thể gốc ban đầu, hình thành loài mới.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Tiêu chí  so sánh	Tiến hoá nhỏ	Tiến hoá lớn
Khái niệm	Là quá trình làm biến đổi tần số allele và thành phần kiểu gene của quần thể gốc dẫn đến hình thành loài mới.	Là quá trình tiến hoá hình thành loài và các đơn vị phân loại trên loài.
Quy mô	Tương đối hẹp.	Rộng lớn.
Thời gian	Tương đối ngắn.	Lâu dài.
Phạm vi diễn ra	Hẹp (một loài).	Rộng (nhiều loài).
Kết quả	Hình thành loài mới.	Hình thành các đơn vị phân loại trên loài như: chi, họ, bộ, lớp, ngành.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Quan sát hình cho thấy:

- Chim và cá sấu có mối quan hệ họ hàng gần gũi với nhau, đặc điểm chung là trứng có vỏ. Thỏ và đười ươi có mối quan hệ họ hàng gần gũi với nhau, đặc điểm chung là có lông mao. Cả bốn loài này đều có đặc điểm chung là trứng có màng ối. 

- Ếch, đười ươi, thỏ, cá sấu và chim có chung đặc điểm là có bốn chi. 

- Cá ngừ, ếch, đười ươi, thỏ, cá sấu và chim có đặc điểm chung là bộ xương được hợp thành từ chất xương. 

- Cá mập, cá ngừ, ếch, đười ươi, thỏ, cá sấu và chim đều là những loài động vật có xương sống.

→ Qua đó thấy rằng các loài có càng nhiều đặc điểm giống nhau thì có mối quan hệ tiến hóa càng gần nhau. Chứng tỏ sự phát sinh chủng loại là kết quả của quá trình tiến hoá.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

a) Ý kiến trên là sai. Thuốc kháng sinh trị bệnh nhiễm khuẩn không phải là nhân tố làm xuất hiện các chủng kháng thuốc (tức không phải là tác nhân tạo ra allele kháng thuốc) mà môi trường có thuốc kháng sinh chỉ là tác nhân chọn lọc làm gia tăng tần số các vi khuẩn có khả năng kháng thuốc.

b) Học sinh sưu tầm tài liệu và thiết kế một poster về sự phát sinh chủng loại của người hoặc sự phát sinh và phát triển của sinh giới dựa trên các tiêu chí sau:

Gợi ý:

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Từ tổ tiên ban đầu là loài A, sau nhiều thế hệ đã hình thành: 20 loài, 8 chi, 4 họ, 2 bộ, 1 lớp.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Chướng ngại địa lí là các vật cản chia cắt các quần thể như sông, núi, biển,... Trong quá trình hình thành loài chướng ngại địa lí không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra những biến đổi tương ứng trên cơ thể sinh vật mà là nhân tố tạo điều kiện cho sự phân hóa trong loài:

- Chướng ngại địa lí làm cho các quần thể trong loài bị cách li nhau trong những điều kiện địa lí khác nhau → Tạo điều kiện cho chọn lọc tự nhiên tích lũy các đột biến và biến dị tổ hợp theo những hướng khác nhau. 

- Chướng ngại địa lí khiến các cá thể của các quần thể trong loài ít có điều kiện giao phối tự do → Duy trì sự khác biệt về cấu trúc di truyền của các quần thể. Khi sự khác biệt này đủ lớn dẫn đến cách li sinh sản thì loài mới được hình thành.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)