Ý nghĩa văn chương

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Hoài Thanh (1909-1982), quê ở xã Nghi Trung, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.

- Ông là một nhà phê bình văn học xuất sắc. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là “Thi nhân Việt Nam”, in năm 1942.

- Năm 2000, ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ

- Ý nghĩa văn chương được viết năm 1936, in trong Bình luận văn chương (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1998)

- Bài Ý nghĩa văn chương có lần đổi in lại đã đổi nhan đề thành Ý nghĩa và công dụng của văn chương.

b. Bố cục 

- Phần 1: (Từ đầu đến “muôn vật, muôn loài”): Nguồn gốc của văn chương.

- Phần 2: (Tiếp đó đến “gợi lòng vị tha”): Nhiệm vụ của văn chương.

- Phần 3: (Còn lại): Công dụng của văn chương.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Nguồn gốc cốt yếu của văn chương

- Theo Hoài Thanh, nguồn gốc cốt yếu của văn chương: “Là lòng thương người, và rộng ra là thương cả muôn vật, muôn loài.”.

- Quan niệm của Hoài Thanh là quan niệm đúng, rất có lí nhưng không phải là duy nhất.

- Có quan niệm khác: Văn chương bắt nguồn từ cuộc sống lao động của con người,...

2. Nhiệm vụ của văn chương

- Văn chương là sự hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng.

-> Văn chương phản ánh hiện thực phong phú, đa dạng của cuộc sống.

- Văn chương sáng tạo ta sự sống.

- Văn chương đưa ra, dựng lên hình ảnh, ý tưởng, một thế giới mơ ước mà con người luôn khát khao đạt đến.

3. Công dụng của văn chương

- Khơi dậy những trạng thái cảm xúc khác nhau của con người, “gợi tình cảm và lòng vị tha”.

- “Văn chương gây cho ta những tình cảm … rộng rãi đến trăm nghìn lần”: rèn luyện, mở rộng thế giới tình cảm của con người, từ đó làm giàu tình cảm của con người.

- “Có kẻ nói từ khi các ca sĩ ca tụng … tiếng suối nghe mới hay”: văn chương làm đẹp và làm hay những thứ bình thường.

- Văn chương làm giàu đẹp cho cuộc sống của con người. Văn chương giúp cho người đọc có tình cảm, có lòng vị tha "...gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm sẵn có", biết cái đẹp, cái hay của cảnh vật, của thiên nhiên. Lịch sử loài người, nếu xóa bỏ văn chương thì sẽ xóa bỏ hết dấu vết của chính nó, sẽ nghèo nàn về tâm linh đến nhường nào.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Giàu hình ảnh độc đáo.

- Lối văn nghị luận vừa có lí lẽ vừa có cảm xúc.

- Sử dụng luận cứ hợp lí.

2. Nội dung

Hoài Thanh khẳng định: nguồn gốc cốt yếu của văn chương là tình cảm, là lòng vị tha. Văn chương là hình ảnh của sống muôn hình vạn trạng và sáng tạo ra sự sống, gây những tình cảm không có, luyện những tình cảm sẵn có. Đời sống tinh thần của nhân loại nếu thiếu văn chương thì sẽ rất nghèo nàn.