Viết: Viết bài văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống

1. Định hướng

a. Nghị luận về một vấn đề trong đời sống là trình bày ý kiến của mình (tán thành hay phản đối) về một vấn đề nào đó của đời sống bằng cách đưa ra lí lẽ rõ ràng, kết hợp với bằng chứng đa dạng để thuyết phục người đọc, người nghe.

Vấn đề của đời sống thường do đề bài nêu lên nhưng cũng có thể do người viết tự xác định từ những vấn đề đặt ra trong cuộc sống, chẳng hạn:

- Thế nào là yêu nước?

- Yêu tiếng mẹ đẻ có phải là yêu nước?

- Thế nào là lối sống giản dị?

- Tại sao cần tôn trọng đạo lí "uống nước nhớ nguồn"?

- Cần biết sống vì người khác.

b. Để viết bài văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống, các em cần:

- Xác định được vấn đề cần bàn luận.

- Tìm hiểu các tư liệu liên quan đến vấn đề xã hội cần nghị luận đó (tư liệu thực tế, những chuyện đã nghe, đã đọc; chuyện đã chứng kiến hay trải nghiệm của bản thân;...).

- Giải thích vấn đề và làm sáng tỏ ý kiến của mình bằng việc nêu ra lí lẽ và bằng chứng. Ví dụ: Trong văn bản Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu lí lẽ khẳng định đồng bào ta ngày nay tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước của cha ông, đồng thời, làm sáng tỏ điều đó bằng việc liệt kê các bằng chứng về biểu hiện của lòng yêu nước trên nhiều lĩnh vực: vùng miền, tuổi tác, giới tính, tầng lớp xã hội,... Từ đó, tác giả khẳng định: tuy các biểu hiện khác nhau nhưng tất cả đều thể hiện lòng yêu nước của nhân dân ta.

2. Thực hành

Bài tập: Viết bài văn trả lời cho câu hỏi: "Thế nào là lối sống giản dị?".

a. Chuẩn bị

- Đọc kĩ lại văn bản Đức tính giản dị của Bác Hồ (Phạm Văn Đồng) và xem lại nội dung đọc hiểu văn bản này.

- Xem mục Định hướng nêu trên để nắm vững các yêu cầu của bài văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống xã hội.

- Tập hợp những hiểu biết từ sách, báo,... và đời sống thực tế về những câu nói nổi tiếng và tấm gương có lối sống cao đẹp, giản dị.

b. Tìm ý và lập dàn ý

- Tìm ý cho bài viết bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi sau:

• Thế nào là giản dị?

Giản dị là lối sống đơn giản, tự nhiên, không cầu kì, phô trương.

• Tính giản dị được biểu hiện qua những phương diện nào?
  • Lối sống giả dị được bộc lộ qua nhiều phương diện:
    • Trang phục: phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện, gọn gàng.
    • Tác phong, lối sống sinh hoạt: cư xử đúng mực, ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, hòa đồng với mọi người...
• Tại sao cần sống giản dị?
  • Giản dị khiến con người ta dễ hòa nhập, thân thiện với mọi người, được mọi người yêu quý.
  • Giản dị khiến con người ta trở nên vui vẻ, bình yên.
  • Giản dị giúp chúng ta hoàn thiện bản thân, tạo cho xã hội sự hòa đồng, bình đẳng, nhân ái.
• Em biết những tấm gương nào về lối sống giản dị trong thực tế, sách, báo,...?
  • Những tấm gương sống giản dị: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Chu Văn An...
• Em có suy nghĩ như thế nào về việc rèn luyện cho mình lối sống giản dị?
  • Đây là một lối sống đẹp, có ý nghĩa.
  • Mỗi người cần nhận thức được ý nghĩa của lối sống giản dị để có thái độ, hành động ứng xử đúng đắn.

- Lập dàn ý cho bài viết bằng cách lựa chọn, sắp xếp các ý theo bố cục ba phần:

• Mở bài:
  • Dẫn dắt vấn đề cần nghị luận.
  • Nêu vấn đề: Cần sống giản dị.

L.Tônxtôi đã từng nói: "Không có sự vĩ đại nào lại không có sự giản dị, lòng tốt và sự thật." Ý kiến của L.Tônxtôi đã khẳng định ý nghĩa, tầm quan trọng của đức tính giản dị đối với mỗi con người. Giản dị là một phẩm chất tốt đẹp mà ai cũng cần có.

• Thân bài:
  • Nêu quan niệm về lối sống giản dị: Giản dị là lối sống không cần kì, phô trương, không xa hóa, màu mè. Đó là lối sống nhẹ nhàng, điềm đạm về cả thể chất lẫn tinh thần. Lối sống giản dị được thể hiện qua tác phong sống, cách ăn mặc, sinh hoạt, các giao tiếp với những người khác...
  • Nêu biểu hiện của lối sống giản dị trong sinh hoạt đời sống.
    • Trong cuộc sống của mỗi người, lối sống giản dị được biểu hiện ở trang phục: phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện, gọn gàng. Không chỉ được biểu hiện ở trang phục, lối sống cao đẹp ấy còn được thể hiện ở tác phong, cách sinh hoạt: cư xử đúng mực, ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, hòa đồng với mọi người...
    • Lối sống giản dị được thể hiện bằng nhiều biểu hiện cụ thể. Trong văn bản Đức tính giản dị của Bác Hồ, ta thấy rõ được những biểu hiện lối sống giản dị của Bác. Dù là người giữ cương vị cao của đất nước, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc nhưng Bác lại có một lối sống rất giản dị. Điều đó được thể hiện trong lối sống, nơi ở, quan hệ với mọi người, tác phong, lời nói, cách viết. Lối sống giản dị của Bác gắn liền với sự thanh cao, đời sống tâm hồn phong phú, những tư tưởng, tình cảm, giá trị tinh thần cao đẹp. Bác chính là một tấm gương sáng về lối sống giản dị.
    • Có rất nhiều tấm gương khác có lối sống giản dị như Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Khuyến, Chu Văn An...
  • Phân tích ý nghĩa của lối sống giản dị.
    • Giản dị khiến con người ta dễ hòa nhập, thân thiện với mọi người, được mọi người yêu quý.
    • Giản dị khiến con người ta trở nên vui vẻ, bình yên.
    • Giản dị giúp chúng ta hoàn thiện bản thân, tạo cho xã hội sự hòa đồng, bình đẳng, nhân ái.
  • Phản biện, mở rộng vấn đề:
    • Lối sống giản dị không đồng nghĩa với sống xuề xòa, cẩu thả hay hà tiện, khắc khổ...
    • Phê phán lối sống xa hoa, đua đòi...
  • Liên hệ với bản thân trong việc rèn luyện lối sống giản dị. Cần diễn đạt chân thật, cụ thể suy nghĩ của mình.
    • Đây là một lối sống đẹp, có ý nghĩa.
    • Mỗi người cần nhận thức được ý nghĩa của lối sống giản dị để có thái độ, hành động ứng xử đúng đắn.
• Kết bài:
  • Khẳng định vai trò của lối sống giản dị.
  • Nêu suy nghĩ về hướng rèn luyện của em.

c. Viết

Dựa vào dàn ý đã lập, thực hành viết với những yêu cầu khác nhau:

- Rèn luyện viết các đoạn văn: đoạn mở bài, đoạn kết bài; đoạn văn phát triển một ý ở thân bài;...

- Viết bài văn nghị luận hoàn chỉnh.

d. Kiểm tra và đánh giá

Tham khảo việc kiểm tra và chỉnh sửa các lỗi về viết đã nêu ở Bài 6, phần Viết, mục d (trang 14).