Thực hành tiếng Việt

1. Dựa vào ngữ cánh, xác định nghĩa của các từ ngữ in đậm trong khổ thơ dưới đây:

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?

(Nguyễn Khoa Điềm)

=> Nghĩa của các từ in đậm:

- Quả: là sự kết tinh, thành quả của sự chăm sóc, nuôi dưỡng, yêu thương của mẹ. Đó chính là những đứa con. Mẹ "vun trồng", bồi đắp để cho con được trưởng thành, khôn lớn.

- Quả non xanh: Chỉ sự non nớt, dại dột, chưa trưởng thành, chưa chín chắn của đứa con. Ở đây, tác giả sử dụng biện pháp ẩn dụ để thể hiện lòng biết ơn và sự buồn bã, day dứt của đứa con khi chưa thực sự trưởng thành, thành đạt để làm mẹ vui lòng.

2.Tìm biện pháp tu từ được sử dụng trong các dòng thơ dưới đây. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó đối với việc miêu tả sự vật.

Cha lại dắt con đi trên cát mịn

Ánh nắng chảy đầy vai

(Hoàng Trung Thông)

=> Biện pháp tu từ được sử dụng: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Ánh nắng chảy đầy vai.

=> Tác dụng: Tác giả sử dụng hình ảnh ánh nắng - chảy để gợi ra sự sinh động của ánh nắng. Ánh nắng vốn chỉ được cảm nhận bằng cảm giác, bằng mắt nhìn, nhưng ở đây, ánh nắng giống như dòng nước chảy trên vai người cha, đặc quánh tràn ngập khắp không gian. Ánh nắng không đơn thuần chỉ là ánh sáng mà giống như một thực thể người ta có thể càm nhận, sờ được. Qua đó, người đọc hình dung được khung cảnh bình minh đẹp đẽ khi cha con dắt nhau đi trên bờ biển...

3. Chỉ ra tác dụng của dấu chấm lửng trong những câu dưới đây:

a. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lơi, Quang Trung,... (Hồ Chí Minh)

=> Công dụng của dấu chấm lửng là: Cho thấy còn nhiều nội dung tưởng tự chưa liệt kê hết, còn rất nhiều những tấm gương anh hùng khác nữa.

b. Về đây mới thấy, sen xứng đáng để ... ngợp. (Văn Công Hùng)

=> Công dụng của dấu chấm lửng là: Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung nội dung bất ngờ.

c. Nhưng... xin lỗi... - Từ đầu dây bên kia có giọng kinh ngạc phản đối - Tôi không thể...! (Brét-bơ-ry)

=> Công dụng của dấu chấm lửng là: Thể hiện lời nói ngập ngừng, ngắt quãng, bỏ dở, thể hiện thái độ kinh ngạc.

4. Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) giải thích nghĩa của các từ in đậm trong hai dòng thơ dưới đây và cho biết em dựa vào đâu để xác định được nghĩa của mỗi từ đó:

Ngày ngày Mặt Trời (1) đi qua trên lăng

Thấy một Mặt Trời (2) trong lăng rất đỏ.

(Viễn Phương)

* Gợi ý:

- Mặt Trời (1): chỉ mặt trời của thiên nhiên của vũ trụ. Dựa vào ngữ cánh trong câu văn, ta có thể xác định được nghĩa của từ. Mặt trời của vũ trụ xuất hiện tuần hoàn, ngày ngày đều xuất hiện, soi sáng cho vạn vật.

- Mặt Trời (2): chỉ Bác Hồ. Đây là hình ảnh ẩn dụ. Mặt trời trong lăng để chỉ Bác Hồ ở trong lăng. Bác Hồ chính là mặt trời của dân tộc, của đất nước. Bác đã chỉ đường, dẫn lối cho dân tộc tìm thấy ánh sáng của tự do, độc lập, hạnh phúc. Tác giả sử dụng hình ảnh Mặt Trời chỉ Bác Hồ để thể hiện niềm yêu thương, tự hào, trân trọng đối với vị cha già kính yêu của dân tộc.