Thực hành tiếng Việt trang 49

I. Biện pháp tu từ điệp thanh và biện pháp tu từ điệp vần

1. Biện pháp tu từ điệp thanh

-   Điệp thanh là biện pháp tu từ ngữ âm, tạo nên bằng cách lặp lại thanh điệu cùng loại (thanh bằng hoặc thanh trắc) để làm tăng tính nhạc, nâng cao hiệu quả diễn đạt.

-   Điệp thanh có thể được tạo nên bằng cách sử dụng lặp lại một loạt âm tiết có cùng thanh điệu (thanh bằng hoặc thanh trắc). Điệp thanh cũng có thể được tạo nên bằng cách sử dụng lặp lại thanh điệu theo từng nhóm âm tiết.

=> Ví dụ: “Làn thu thủ thỉ, thì thào.”

-   Các từ “thu”, “thủ”, “thỉ”, “thì”, “thào” đều mang thanh bằng (thanh huyền và thanh ngang), tạo nên hiệu ứng âm dịu dàng, êm ái như tiếng thì thầm của mùa thu.

→ Đây là điệp thanh bằng, giúp tăng nhạc tính và cảm xúc nhẹ nhàng, man mác.

2. Biện pháp tu từ điệp vần

-   Điệp vần là biện pháp tu từ ngữ âm, sử dụng những âm tiết có vần giống nhau nhằm tạo ra sự trùng điệp về âm hưởng, tăng tính nhạc để biểu đạt cảm xúc của người viết (người nói), đồng thời gây ấn tượng thẩm mĩ cho người đọc (người nghe).

-   Điệp vần trong thơ có thể xuất hiện ở vị trí các âm tiết gieo vần: âm tiết cuối cùng của câu thơ (vần chân) hoặc âm tiết nằm ở khoảng giữa câu thơ (vần lưng), tạo tính liên kết, tính nhạc cho câu thơ. Ở một số bài thơ, việc gieo vần tạo được ấn tượng hoặc cảm xúc đặc biệt, có hiệu quả tu từ rõ nét, đó chính là điệp vần. Điệp vần còn có thể xuất hiện ở những vị trí âm tiết không đóng vai trò gieo vần, tạo ra sự trùng điệp về âm hưởng, tăng nhạc tính để chuyển tải cảm xúc cần biểu đạt trong thơ.

=> Ví dụ:

“Đêm nay Bác không ngủ
Trằn trọc bên bếp lửa
Anh đội viên thức dậy
Thấy Bác vẫn ngồi đó.”

-   Các tiếng “ngủ - lửa - dậy - đó” có vần giống nhau theo cặp.→ Đây là điệp vần chân, giúp tạo sự liền mạch và biểu đạt cảm xúc trang trọng, xúc động.