Nội dung lý thuyết
Lỗi logic chính là lỗi tư duy. Khi tư duy người viết/người nói thiếu sáng sủa, rõ ràng thì sản phẩm ngôn ngữ (câu) sẽ có sự bất cập về hình thức và nội dung.
a. Có sự lẫn lộn về các bình diện khi nói về đối tượng
- VD: Trong các phóng sự phản ánh hiện thực đời sống Việt Nam trước Cách mạng, Vũ Trọng Phụng là cây bút xuất sắc nhất.
- Cách sửa: Quy các ý về cùng 1 bình diện (bình diện tác giả/bình diện tác phẩm)
+ Trong các phóng sự phản ánh hiện thực đời sống Việt Nam trước Cách mạng, tác phẩm “Cơm thầy cơm cô” của tác giả Vũ Trọng phụng đã gây được tiếng vang lớn.
+ Trước Cách mạng, ở thể loại phóng sự, Vũ Trọng Phụng là cây bút xuất sắc nhất.
b. Có sự mâu thuẫn giữa các ý trong câu
- VD: Việc làm kịp thời này lẽ ra phải được tiến hành từ tháng trước.
- Cách sửa: Lược bỏ 1 trong 2 ý (hoặc ý gắn với từ kịp thời/ý gắn với cụm từ lẽ ra)
+ Việc làm này lẽ ra phải được tiến hành từ tháng trước.
+ Việc làm kịp thời này của ban giám đốc đã giúp cho hàng nghìn công nhân có thu nhập ổn định.
c. Đặt các đối tượng không cùng cấp độ trong quan hệ đồng đẳng
- VD: Báo in, báo điện tử, các phương tiện truyền thông, đài phát thanh, đài truyền hình,…đều có vai trò quan trọng trong cuộc sống hiện đại.
- Cách sửa: Cần phân chia cấp độ rành mạch cho các đối tượng được nhắc đến.
+ Báo in, báo điện tử đều có vai trò quan trọng trong cuộc sống hiện đại.
+ Đài phát thanh, đài truyền hình đều có vai trò quan trọng trong cuộc sống hiện đại.
+ Các phương tiện truyền thông có vai trò rất quan trọng trong cuộc sống hiện đại.
- Khi sửa lỗi cần nắm bắt đúng điều người viết muốn biểu đạt để chọn hướng sửa phù hợp.
- Trong văn bản văn học có những câu “phi logic” được tác giả chủ động sử dụng với ý đồ nghệ thuật riêng.
Lỗi câu mơ hồ là có những trường hợp, câu gợi ra những nghĩa khác nhau, khiến người đọc/người nghe không xác định được người viết/người nói muốn dùng nghĩa nào.
a. Không có dấu câu tách các vế, do đó, nếu đặt dấu câu ở vị trí khác nhau sẽ cho những nghĩa khác nhau
- VD: Vườn có nhiều cây cảnh rất đẹp.
- Cách sửa: Cần đặt câu vào ngữ cảnh để biết người viết muốn nói điều gì. Đặt dấu phẩy vào vị trí hợp lí để tách các vế câu.
+ Vườn có nhiều cây cảnh, rất đẹp.
+ Vườn có nhiều cây, cảnh rất đẹp.
b. Không cân nhắc khi sắp xếp các đơn vị, khiến người đọc nhận diện khác nhau về từ ngữ trong câu nên hiểu câu theo những nghĩa khác nhau
- VD: Tôi có cái xe đạp rất nặng.
- Cách sửa: Sắp xếp các đơn vị từ ngữ hợp lí.
+ Cái xe đạp của tôi rất nặng.
+ Tôi có cái xe, đạp rất nặng.
c. Sắp xếp trật tự các thành phần câu không hợp lí khiến nội dung thông báo của câu thiếu rõ ràng
- VD: Các ý kiến đánh giá tác phẩm này rất mới mẻ.
- Cách sửa: Thay đổi cấu trúc ngữ pháp của câu.
+ Đánh giá về tác phẩm này, có nhiều ý kiến rất mới mẻ.
+ Các ý kiến đều đánh giá rằng tác phẩm này rất mới mẻ.
- Cần phân biệt câu mơ hồ do sơ suất của người viết với những câu đa nghĩa trong văn bản văn học thể hiện sự sáng tạo nghệ thuật của nhà văn, nhà thơ.