Thực hành đọc: Sọ dừa

I. Tìm hiểu chung

- Thể loại: Truyện cổ tích.

- Tóm tắt:

+ Sự mang thai và ra đời kì lạ của Sọ Dừa.

+ Sọ Dừa kết duyên cùng cô út nhà phú ông.

+ Sọ Dừa dặn dò vợ trước khi đi xa.

+ Vợ của Sọ Dừa gặp biến cố.

+ Vợ chồng Sọ Dừa trở về và sống hạnh phúc.

- Bố cục: 3 phần.

+ Phần 1 (Từ đầu đến đặt tên cho nó là Sọ Dừa): Sự ra đời kì lạ của Sọ Dừa.

+ Phần 2 (Tiếp đến phòng khi dùng đến): Sọ Dừa cưới cô út, trở về hình dáng tuấn tú và thi đỗ trạng nguyên.

+ Phần 3 (Còn lại): Biến cố bị hãm hại và sự đoàn tụ vợ chồng.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Nhân vật Sọ Dừa

a) Sự ra đời kì lạ

- Hai vợ chồng nghèo ngoài 50 tuổi vẫn chưa có con.

- Người vợ uống nước trong sọ dừa và mang thai.

- Sinh ra đứa bé không tay chân, tròn như quả dừa, "cứ lăn lông lốc trong nhà, chẳng làm được việc gì". → Tên nhân vật gắn với sự dị hình, dị dạng ấy.

➩ Dụng ý của nhân dân:

+ Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật mang lốt xấu xí.

+ Quan tâm đến loại người đau khổ nhất, số phận thấp hèn, gợi sự thương cảm với nhân vật.

+ Mở ra tình huống khác thường để cốt truyện tiếp tục phát triển.

b) Tài năng của Sọ Dừa

- Chăn bò giỏi "Ngày nắng cũng như... no căng.".

- Tài thổi sáo.

- Tự biết khả năng của mình "gì chứ chăn bò thì con chăn được",  "giục mẹ đến hỏi con gái phú ông làm vợ".

- Kiếm đủ sính lễ theo yêu cầu của phú ông.

- Thông minh khác thường, đỗ trạng nguyên.

- Tài dự đoán, lo xa chính xác: "khi chia tay quan trạng... phòng khi dùng đến.".

➩ Sự đối lập giữa hình dáng xấu xí và tài năng phi thường. 

+ Sự khẳng định, đề cao giá trị chân chính của con người.

+ Thể hiện ước mơ về sự đổi đời của nhân dân lao động.

2. Nhân vật cô Út

- Cô Út hiền lành, thương người ngay cả khi chưa biết gì về Sọ Dừa. Cô đối xử tử tế với chàng, có lòng nhân hậu, thông minh, giàu nghị lực.

- Cô Út nhận biết được vẻ đẹp tâm hồn của Sọ Dừa mà đồng ý lấy chàng.

→ Cô có được phần thưởng xứng đáng: Trở thành bà Trạng.

- Cô Út khi gặp nạn: 

+ Bị hai chị ghen ghét đẩy xuống biển. Một con cá kình nuốt chửng cô vào bụng.

+ Nhờ có con dao, cô em đâm chết cá, rồi dạt vào một bờ biển. Cô lấy dao khoét bụng cá chui ra, lấy hai hòn đá cọ mạnh vào nhau, bật lửa lên, rồi xẻo thịt cá nướng ăn sống qua ngày, chờ có thuyền đi qua thì gọi vào cứu. → Hai vợ chồng gặp lại nhau.

- Sự đối lập giữa cô Út và cha cũng như hai cô chị:

+ Phú ông: giàu, tham nhưng không ác.

+ Hai cô chị: ích kỉ, độc ác, trơ trẽn, tham lam, thích giàu sang,... → Bị trừng trị: xấu hổ bỏ đi biệt xứ.

3. Ý nghĩa của câu chuyện

- Đề cao giá trị đích thực, vẻ đẹp bên trong con người.

- Đề cao lòng nhân ái đối với người bất hạnh.

- Khẳng định sức sống mạnh mẽ, tinh thần lạc quan của nhân dân lao động.

- Thể hiện ước mơ của người lao động: ước mơ đổi đời và ước mơ công bằng.

III. Tổng kết

1. Nội dung

Sọ Dừa đề cao giá trị chân chính của con người và tình thương đối với người bất hạnh.

2. Nghệ thuật

Truyện cổ tích về người mang lốt vật với những chi tiết hoang đường, kì ảo.