Nội dung lý thuyết
Các phiên bản khácTruyện cười.
- Phần 1: (Từ đầu đến “mời đón về dạy trẻ”): Giới thiệu mâu thuẫn trái tự nhiên.
- Phần 2: (Còn lại): Các tình huống mâu thuẫn gây cười.
Xưa có anh học trò học hành dốt nát nhưng lại hay khoe chữ. Có người tưởng anh ta hay chữ thật, mới đón về dạy trẻ. Một hôm, dạy đến chữ “kê”, học trò hỏi mà không biết, đánh nói liều: “Dủ dỉ là con dù dì”. Thầy sợ nhỡ sai, người nào biết thì xấu hổ, dặn học trò đọc khẽ và đến bàn thờ thổ công xin ba đài âm dương. Xin ba đài được cả ba, thầy lấy làm đắc chí, hôm sau bảo trẻ đọc to lên. Người bố nghe được, phát hiện ra, thầy liền chống chế bằng cách lí sự cùn: dạy thế là để biết đến tam đại con gà.
a. Mâu thuẫn trái tự nhiên
- Đặc điểm trong truyện này là mâu thuẫn trái tự nhiên trong nhân vật chính được nói ra ngay từ đầu câu chuyện. Bản chất "dốt" của thầy đồ đã được khẳng định.
- Anh học trò dốt nát nhưng thích khoe chữ, “đi đâu cũng lên mặt văn hay chữ tốt”. Có người mời anh ta về dạy trẻ. Từ đó mâu thuẫn trái tự nhiên xảy ra: dốt nhưng giấu dốt, thích khoe chữ.
b. Tình huống mâu thuẫn gây cười
- Tình huống 1:
+ Gặp chữ “kê”, thấy mặt chữ nhiều, không biết chữ gì, học trò hỏi gấp, thầy nói liều: “Dủ dỉ là con dù dì”.
+ Sợ sai, bảo học trò đọc khẽ.
+ Thầy khấn thầm xin ba đài âm ở bàn thờ thổ công.
+ Thổ công cho ba đài âm, thầy lấy làm đắc chí, hôm sau ngồi bệ vệ trên giường, bảo trẻ đọc cho to.
-> Thầy đồ vừa dốt vừa mê tín, lừa bịp trẻ con. Tiếng cười bật ra từ chính sự ngu dốt, sĩ diện, thích khoe khoang của thầy đồ. Đồng thời, qua đó phên phán sự dốt nát của thầy đồ.
- Tình huống 2:
+ Khi bị bố học trò phát hiện, chất vấn, suy nghĩ của thầy đồ: “Mình đã dốt, thổ công nhà nó cũng dốt nữa”.
-> Lời tự nhủ hài hước, biết mình dốt nhưng không chịu thừa nhận.
+ Lời ngụy biện của thầy: Dạy cho cháu biết đến tận tam đại con gà, “Dù dì là chị con công, con công là ông con gà” để gỡ bí, lí sự cùn. Từ đây tiếng cười bật lên từ sự vô lí, láu cá của thầy đồ.
=> Thầy đồ bộc lộ rõ bản chất là một kẻ dốt nát nhưng thích giấu dốt, thích khoe khoang, láu cá, sĩ diện. Như vậy, mâu thuẫn trái tự nhiên ở đây là giấu dốt. Càng ra sức che đậy thì bản chất dốt nát càng bị lộ tẩy.
- Truyện phê phán thói giấu dốt - một tật xấu có thật trong một bộ phận nhân dân. Ý nghĩa phê phán đó toát lên từ hành động tức cười của một anh thầy đồ đã dốt mà lại còn muốn giấu dốt, nhưng cành cố tình chê giấu một cách liều lĩnh thì sự dốt nát lại càng lộ ra một cách ngây ngô. Anh học trò này lại đi dạy trẻ thì thói xấu đó có khả năng gây hậu quả khôn lường.
- Đằng sau sự phê phán đó còn là sự ngầm khuyên răn mọi người - nhất là những người đi học - chớ nên giấu dốt, hãy mạnh dạn học hỏi không ngừng.
1. Nghệ thuật
- Xây dựng các mâu thuẫn và đẩy các mâu thuẫn đó lên đến đỉnh điểm trong những tình huống kịch tính, giải quyết bất ngờ, hợp lí.
- Ngôn ngữ giản dị, có cả vần và nhịp.
- Sử dụng nhiều yếu tố gây cười khác nhau: hành động, cử chỉ, câu nói…có tác dụng gây cười.
2. Nội dung
Từ tình huống mẫu thuẫn trái tự nhiên, truyện bật lên tiếng cười phê phán thói dấu dốt - một thói xấu trong nội bộ nhân dân. Qua đó, khuyên mọi người không nên dấu dốt mà phải không ngừng học hỏi.