Nội dung lý thuyết
- Lập dàn ý là công việc lựa chọn và sắp xếp những nội dung cơ bản dự định triển khai vào bố cục ba phần của văn bản.
- Việc lập dàn ý bài văn nghị luận giúp cho người viết bao quát được những nội dung chủ yếu, những luận điểm, luận cứ cần triển khai, phạm vi và mức độ nghị luận,... nhờ đó mà tránh được tình trạng xa đề, lạc đề hoặc lặp ý; tránh được việc bỏ sót hoặc triển khai ý không cân xứng.
- Có dàn ý người viết sẽ phân phối thời gian làm bài hợp lí, không bị rơi vào tình trạng "đầu voi đuôi chuột" như đã thấy trong khá nhiều bài làm văn ở nhà trường.
Ví dụ ta cần lập dàn ý bài văn nghị luận với đề bài sau:
Bàn về vai trò và tác dụng to lớn của sách trong đời sống tinh thần của con người, nhà văn M. Go - rơ - ki có viết : "Sách mở rộng trước mắt tôi những chân trời mới"
Hãy giải thích và bình luận ý kiến trên.
a) Xác định luận đề
- Bài văn cần làm sáng tỏ luận đề: Sách mở rộng trước mắt tôi những chân trời mới.
- Đây là một ý kiến xác đáng, cần tán thưởng và làm theo.
b) Xác định các luận điểm
- 3 luận điểm cơ bản:
+ Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu của con người (ghi lại những hiểu biết về thế giới tự nhiên và xã hội).
+ Sách mở rộng trước mắt mỗi chúng ta những chân trời mới.
+ Từ ý nghĩa đó, mỗi chúng ta cần có thái độ đúng đối với sách và việc đọc sách.
c) Tìm luận cứ cho các luận điểm
- Các luận cứ cho luận điểm:Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu của con người (ghi lại những hiểu biết về thế giới tự nhiên và xã hội).
+ Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu của con người.
+ Sách là kho tàng tri thức của nhân loại.
- Các luận cứ cho luận điểm: Sách mở rộng trước mắt mỗi chúng ta những chân trời mới.
+ Sách giúp ta hiểu biết mọi lĩnh vực về thế giới tự nhiên và xã hội.
+ Sách giúp ta vượt qua thời gian, không gian.
+ Sách là người bạn tâm tình gần gũi, giúp ta tự hoàn thiện về nhân cách của mình.
- Các luận cứ cho luận điểm: Từ ý nghĩa đó, mỗi chúng ta cần có thái độ đúng đối với sách và việc đọc sách.
+ Nên đọc và làm theo các loại sách tốt, phê phán sách có hại.
+ Tạo thói quen lựa chọn sách, hứng thú đọc và học theo các sách có nội dung tốt.
+ Học những điều hay trong sách bên cạnh việc học trong thực tế cuộc sống.
a) Mở bài
- Trong cuộc sống, giá trị vật chất và giá trị tinh thần đều cần thiết cho con người. Thiếu chúng nhân loại không thể tồn tại.
- Trong các món ăn tinh thần, sách chiếm một vị trí vô cùng quan trọng.
- M. Go-rơ-ki đã đúng khi đề cao: "Sách mở rộng trước mắt tôi những chân trời mới".
b) Thân bài
- Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu con người.
- Cần có thái độ đúng với sách và việc đọc sách.
- Cần kết hợp giữa thực tế và văn chương.
c) Kết bài
- Nên kết bài theo kiểu đóng hay mở?
- Khẳng định những nội dung nào?
- Mở ra những nội dung nào để người đọc cần tiếp tục suy nghĩ?
1. Muốn lập dàn ý bài văn nghị luận, cần nắm chắc yêu cầu của đề bài để tìm hệ thống luận điểm, luận cứ rồi sắp xếp, triển khai chúng theo thứ tự hợp lí, có trọng tâm.
2. Dàn ý bài văn nghị luận gồm ba phần: mở bài (giới thiệu và định hướng triển khai vấn đề), thân bài (triển khai lần lượt các luận điểm, luận cứ) và kết bài (nhấn mạnh hoặc mở rộng vấn đề).