Hoạt động 8: Thể hiện khả năng tư duy độc lập

1. TÌM HIỂU VỀ KHẢ NĂNG TƯ DUY ĐỘC LẬP

a. Khả năng tư duy độc lập là gì?

- Tư duy độc lập là khả năng tự mình suy nghĩ, phân tích, đánh giá một vấn đề dựa trên cơ sở kiến thức, kinh nghiệm và giá trị quan của bản thân, thay vì lệ thuộc một cách mù quáng vào ý kiến của người khác hay áp lực của đám đông. Đây không phải là "cố chấp" hay "bảo thủ", mà là khả năng có chính kiến, biết lắng nghe một cách có chọn lọc và dám đưa ra quyết định mà mình cho là đúng đắn sau khi đã suy xét cẩn thận.

- Ví dụ: Khi cả nhóm bạn đều chọn một ngành học "hot" theo trào lưu, người có tư duy độc lập sẽ dừng lại, tự phân tích xem "Ngành đó có thực sự phù hợp với sở thích và năng lực của mình không?" trước khi đưa ra quyết định.

b. Vì sao khả năng tư duy độc lập lại quan trọng ở lứa tuổi 18?

- Ở lứa tuổi học sinh lớp 12, em đang đứng trước rất nhiều ngã rẽ quan trọng của cuộc đời (chọn ngành, chọn trường, xây dựng các mối quan hệ...). Việc rèn luyện khả năng tư duy độc lập là vô cùng cần thiết, vì nó giúp em:

+ Đưa ra những quyết định sáng suốt cho tương lai: Giúp em chọn lựa con đường nghề nghiệp, học tập phù hợp nhất với chính em, thay vì chạy theo bạn bè hay làm theo sự áp đặt một chiều của người khác.

+ Bảo vệ bản thân khỏi những ảnh hưởng tiêu cực: Giúp em có đủ bản lĩnh để nhận diện và từ chối những lời rủ rê, lôi kéo vào các mâu thuẫn, các hành vi sai trái hoặc các trò lừa đảo (như trong Tình huống 1, 2).

+ Xây dựng sự tự tin và lòng tự trọng: Khi em có chính kiến và biết bảo vệ quan điểm của mình một cách logic, em sẽ cảm thấy tự tin hơn vào giá trị và năng lực của bản thân.

+ Giải quyết vấn đề một cách hiệu quả: Tư duy độc lập giúp em nhìn nhận vấn đề một cách đa chiều, từ đó tìm ra các giải pháp sáng tạo và hợp lý.

- Ví dụ: Như trong Tình huống 2, tư duy độc lập giúp bạn Liên tin vào thông tin mình đã kiểm chứng (có người bị lừa) hơn là tin vào lời hứa hẹn của hàng xóm hay áp lực từ bố mẹ, từ đó bảo vệ được bản thân khỏi một trò lừa đảo.

2. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH THỂ HIỆN TƯ DUY ĐỘC LẬP

1. Tranh biện về những nhận định dưới đây:

- Nhận định 1: "Nên chọn nghề nghiệp theo lời khuyên của bố mẹ hơn là theo sở thích, khả năng của bản thân."

+ Phân tích: Đây là một vấn đề đòi hỏi sự cân bằng. Lời khuyên của bố mẹ xuất phát từ kinh nghiệm và tình yêu thương, rất đáng trân trọng. Tuy nhiên, người thực sự sống và làm việc với nghề đó là chính bản thân em.

+ Cách thể hiện tư duy độc lập (tranh biện): "Theo em, chúng ta nên lắng nghe và tham khảo một cách trân trọng lời khuyên của bố mẹ, vì bố mẹ có nhiều kinh nghiệm sống. Tuy nhiên, chúng ta không nên hoàn toàn lệ thuộc vào đó. Chính chúng ta mới là người hiểu rõ nhất sở thích và khả năng của mình. Em tin rằng, một lựa chọn tốt nhất là khi chúng ta kết hợp được lời khuyên quý báu của bố mẹ với việc tự mình tìm hiểu kỹ về ngành nghề, sau đó trình bày lại một cách rõ ràng để bố mẹ thấu hiểu và tin tưởng vào lựa chọn của mình".

- Nhận định 2: "Chỉ nên chơi với những bạn giỏi hơn mình vì 'gần mực thì đen, gần đèn thì rạng'."

+ Phân tích: Ý kiến này có phần phiến diện. Chơi với bạn giỏi để học hỏi là tốt, nhưng tình bạn không chỉ dựa trên lợi ích học tập.

+ Cách thể hiện tư duy độc lập (tranh biện): "Em đồng ý rằng chơi với bạn giỏi giúp chúng ta có thêm động lực học tập. Tuy nhiên, em không đồng ý với quan điểm 'chỉ nên' chơi với bạn giỏi. 'Giỏi' không chỉ là giỏi kiến thức, mà còn là giỏi về nhân cách, về sự tốt bụng, chân thành. Một người bạn có thể không học giỏi nhất, nhưng họ luôn sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ, đó cũng là 'đèn' để chúng ta học hỏi. Tình bạn cần sự chân thành từ cả hai phía, chứ không nên là một sự lựa chọn mang tính lợi ích một chiều".

2. Sắm vai xử lí các tình huống dưới đây thể hiện là người có tư duy độc lập:

- Tình huống 1 (Phúc, Nhàn và Thanh):

+ Phân tích: Phúc đang rất tức giận và muốn lôi kéo Thanh (là em) về phe mình để tẩy chay Nhàn. Đây là một áp lực từ bạn bè.

+ Đề xuất cách ứng xử (Nếu là Thanh): Em cần giữ vững lập trường trung lập và khách quan. Ví dụ: "Phúc ơi, tớ hiểu cậu đang rất tức giận. Nhưng Nhàn cũng là bạn của chúng ta. Chuyện này là mâu thuẫn cá nhân giữa hai cậu. Tớ nghĩ mình không nên đứng về phe ai hay nói xấu ai cả. Có lẽ hai cậu nên bình tĩnh lại, đợi lúc khác nói chuyện thẳng thắn với nhau để giải quyết hiểu lầm thì sẽ tốt hơn".

- Tình huống 2 (Gia đình Liên và công việc làm thêm):

+ Phân tích: Liên đang chịu áp lực lớn từ gia đình (muốn con giúp đỡ kinh tế) nhưng lại có thông tin kiểm chứng (có người bị lừa) cho thấy công việc này không an toàn.

+ Đề xuất cách ứng xử (Nếu là Liên): Liên cần dùng tư duy độc lập để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi rủi ro, dù có áp lực. Ví dụ: "Bố mẹ ơi, con biết cả nhà mình đang khó khăn và con rất muốn giúp đỡ. Nhưng con đã tìm hiểu kỹ, công việc này có dấu hiệu lừa đảo, đã có người bị lừa rồi ạ. Con không thể nhận lời được vì nếu con bị lừa thì gia đình mình sẽ càng khó khăn hơn. Thay vào đó, con hứa sẽ cố gắng tìm một công việc làm thêm khác an toàn, rõ ràng hơn để phụ giúp bố mẹ".

- Tình huống 3 (Mai, Tuấn và Hùng):

+ Phân tích: Hùng (là em) đang đứng giữa hai lựa chọn: tham gia CLB theo đam mê (lời rủ của Mai) hoặc đi làm thêm kiếm tiền (lời rủ của Tuấn).

+ Đề xuất cách ứng xử (Nếu là Hùng): Hùng cần tự mình phân tích xem điều gì là ưu tiên của bản thân ở thời điểm hiện tại. Ví dụ: "Cảm ơn Mai và Tuấn vì đã rủ tớ. Tớ đã suy nghĩ kỹ. Tớ hiểu đi làm thêm có tiền ngay rất tốt, nhưng tớ nghĩ năm cuối cấp này, việc tham gia Câu lạc bộ Ngoại khoá sẽ giúp tớ rèn luyện được nhiều kỹ năng mềm (như làm việc nhóm, tổ chức sự kiện) và cũng đúng với đam mê của tớ, tốt hơn cho việc làm hồ sơ vào đại học sau này. Vì vậy, tớ quyết định sẽ tham gia Câu lạc bộ cùng Mai".