Hoạt động 5: Thể hiện sự trung thực, tinh thần trách nhiệm trong đời sống

1. TÌM HIỂU VỀ VIỆC THỂ HIỆN SỰ TRUNG THỰC VÀ TINH THẦN TRÁCH NHIỆM

a. Trung thực và Trách nhiệm trong đời sống là gì?

- Sự trung thực là một phẩm chất đạo đức quan trọng, thể hiện ở việc luôn tôn trọng sự thật, ngay thẳng, thật thà. Người trung thực là người không tham lam, không lấy những gì không phải của mình, dũng cảm nhận lỗi khi làm sai và có lời nói thống nhất với hành động.

- Tinh thần trách nhiệm là ý thức và thái độ tự giác thực hiện đầy đủ các bổn phận, nghĩa vụ của mình. Trong đời sống, nó còn thể hiện ở trách nhiệm công dân, là việc bạn chủ động hành động đúng đắn khi gặp các tình huống trong xã hội, thay vì thờ ơ hay trốn tránh.

- Hai phẩm chất này liên kết chặt chẽ với nhau. Một người có trách nhiệm thường sẽ hành động một cách trung thực.

- Ví dụ: Trong tình huống của bạn Sinh, việc bạn phát hiện ra chiếc thẻ bị đánh rơi đặt ra một thử thách cho cả hai phẩm chất. Trung thực là không nảy sinh lòng tham, không có ý định sử dụng chiếc thẻ đó. Trách nhiệm là hành động tiếp theo: không phải là vứt bỏ nó đi, mà là chủ động tìm cách trả lại cho người mất hoặc giao cho người có thẩm quyền (như người phụ xe).

b. Vì sao cần thể hiện hai phẩm chất này trong đời sống?

- Việc rèn luyện và thể hiện sự trung thực, tinh thần trách nhiệm trong các tình huống thực tế của đời sống là vô cùng quan trọng, đặc biệt là với học sinh lớp 12, vì:

+ Xây dựng uy tín và nhân cách: Đây là hai phẩm chất nền tảng định hình nên nhân cách và tạo dựng uy tín, sự tin cậy của em đối với mọi người xung quanh.

+ Giúp em tự bảo vệ mình: Hành động trung thực, có trách nhiệm giúp em tránh xa những rắc rối, vi phạm đạo đức và pháp luật. (Ví dụ: Việc sử dụng thẻ ngân hàng của người khác là vi phạm pháp luật).

+ Hoàn thiện bản thân, chuẩn bị cho tương lai: Môi trường Đại học và xã hội sau này luôn đòi hỏi con người phải có sự trung thực và tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, các mối quan hệ. Rèn luyện từ bây giờ chính là em đang chuẩn bị hành trang để trở thành một công dân tốt.

+ Lan tỏa giá trị tích cực: Một hành động trung thực, có trách nhiệm của em (như hành động của bạn Sinh) sẽ là một tấm gương tốt, truyền cảm hứng và lan tỏa những giá trị tích cực đến cộng đồng.

2. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH THỂ HIỆN SỰ TRUNG THỰC VÀ TRÁCH NHIỆM

1. Xây dựng kịch tương tác theo tình huống dưới đây:

- Tình huống: Sinh và các bạn lên xe buýt, phát hiện một thẻ ngân hàng loại tiêu trước, trả sau bị ai đó đánh rơi. Loại thẻ này có thể tiêu tiền mà không cần chứng minh chủ sở hữu. Sinh cầm thẻ và có ý định đưa cho người phụ xe.

- Nhiệm vụ: Em và các bạn trong nhóm hãy xây dựng một vở kịch tương tác dựa trên tình huống này. Vở kịch cần có nhiều luồng ý kiến khác nhau để thảo luận.

- Gợi ý các luồng ý kiến (các vai diễn trong kịch):

+ Học sinh 1 (Vai của Sinh): Thể hiện sự trung thực và trách nhiệm.

Ý kiến: "Chúng ta nên đưa ngay thẻ này cho người phụ xe. Đây là cách tốt nhất để thẻ có thể quay về với người đánh mất."

+ Học sinh 2 (Vai hoài nghi): Thể hiện sự lo lắng nhưng chưa đưa ra giải pháp đúng.

Ý kiến: "Đừng đưa! Lỡ người phụ xe không tìm được người mất thì cũng vậy thôi. Chưa chắc họ đã trả lại đâu".

+ Học sinh 3 (Vai phân tích tiêu cực): Nhận diện được rủi ro nhưng lại đưa ra kết luận sai.

Ý kiến: "Tớ đồng ý với bạn số 2. Nhỡ người phụ xe dùng thẻ này quẹt thì sao? Dù chúng ta có ý tốt là trung thực nhưng lại vô tình trở thành người thiếu trách nhiệm, gián tiếp làm hại chủ thẻ. Tốt nhất là chúng ta cứ để nó ở đó, đừng động vào".

+ Học sinh 4 (Vai đề xuất giải pháp khác - có thể là em):

Ý kiến: Em có thể đề xuất một giải pháp vừa trung thực vừa có trách nhiệm hơn. Ví dụ: "Tớ đồng ý với Sinh là phải tìm cách trả lại. Nhưng để an toàn hơn, chúng ta có thể xem trên thẻ có tên ngân hàng không, rồi gọi lên tổng đài của ngân hàng đó báo khóa thẻ lại giúp chủ thẻ. Sau đó, chúng ta vẫn giao thẻ lại cho chú phụ xe".

2. Chuẩn bị ý kiến để tham gia kịch tương tác thể hiện tinh thần trách nhiệm, sự trung thực của em trong tình huống trên.

- Sau khi đã phân tích các luồng ý kiến, em hãy chọn một vai mà em cho là đúng đắn nhất (ví dụ: vai Sinh hoặc vai Học sinh 4) và chuẩn bị các lý lẽ của mình.

- Ví dụ (Nếu em chọn vai Sinh): "Tớ nghĩ rằng việc đầu tiên chúng ta cần làm là thể hiện sự trung thực. Món đồ này không phải của mình, nên mình không có quyền giữ nó. Trách nhiệm của chúng ta khi nhặt được của rơi là tìm cách trả lại. Chú phụ xe là người có trách nhiệm trên chuyến xe này, giao cho chú là đúng quy trình nhất. Chúng ta không nên vì suy đoán tiêu cực ('biết đâu chú ấy tiêu mất') mà làm một việc không đúng là giữ im lặng hoặc giữ luôn chiếc thẻ".

- Ví dụ (Nếu em chọn vai Học sinh 4): "Các cậu nói đều có lý. Nhưng để trọn vẹn cả sự trung thực và trách nhiệm, tớ đề xuất thế này: Chúng ta sẽ giao thẻ cho chú phụ xe, nhưng trước đó, chúng ta hãy dùng điện thoại tra số tổng đài của ngân hàng in trên thẻ. Chúng ta sẽ gọi điện báo có người làm rơi thẻ với số thẻ này và yêu cầu họ tạm khóa thẻ lại để chủ thẻ không bị mất tiền. Như vậy, chúng ta vừa đảm bảo chủ thẻ không bị hại, vừa làm đúng trách nhiệm của mình".