Hoạt động 5: Đánh giá phẩm chất, năng lực của bản thân so với yêu cầu để có thể chuyển đổi nghề khi cần thiết

1. TÌM HIỂU VỀ NĂNG LỰC CỐT LÕI VÀ TỰ ĐÁNH GIÁ

a. Năng lực cốt lõi để chuyển đổi nghề và Tự đánh giá là gì?

- Năng lực cốt lõi để chuyển đổi nghề là những phẩm chất và năng lực "có thể chuyển đổi" (transferable skills) mà chúng ta đã tìm hiểu ở Hoạt động 3. Đây là những kỹ năng chung, không bị trói buộc vào một nghề cụ thể, mà có thể áp dụng linh hoạt ở nhiều lĩnh vực khác.

+ Ví dụ: Bảng gợi ý liệt kê các năng lực cốt lõi như "Kiên trì", "Tự tin", "Năng lực tự học", "Năng lực thích ứng", "Năng lực giải quyết vấn đề".

- Tự đánh giá là quá trình chúng ta tự "soi chiếu" bản thân một cách trung thực, đối chiếu với danh sách các năng lực cốt lõi đó, để xem mình đã "Phù hợp" (đã có) hay "Chưa phù hợp" (còn thiếu) ở điểm nào. Đây là một bước "tự nhận thức" (giống Hoạt động 4) nhưng tập trung vào khả năng sẵn sàng thay đổi.

b. Vì sao cần "đánh giá" bản thân so với yêu cầu "chuyển đổi nghề"?

- Sau khi biết rằng "chuyển đổi nghề" là tất yếu (ở Hoạt động 2), việc "tự đánh giá" này là vô cùng quan trọng:

+ Giúp rèn luyện tư duy phản biện: Kỹ năng này giúp em nhận ra, "muốn" chuyển nghề là một chuyện, nhưng "có thể" chuyển nghề thành công hay không lại là chuyện khác. Em sẽ học được cách đánh giá khách quan xem mình đã sẵn sàng cho sự thay đổi hay chưa.

+ Giúp xây dựng quan điểm cá nhân vững vàng (Tìm ra "khoảng trống"): Giúp em xác định chính xác những gì mình còn thiếu. Bảng "đánh giá" này sẽ chỉ ra các mục "Chưa phù hợp" – đây chính là "khoảng trống" (gap) về kỹ năng mà em cần phải lấp đầy.

+ Giúp định hướng hành vi đúng đắn (Lên kế hoạch rèn luyện): Toàn bộ các mục "Chưa phù hợp" được phát hiện ra ở hoạt động này sẽ trở thành "đề bài" cho "kế hoạch rèn luyện" ở Hoạt động 6. Em không thể rèn luyện nếu em không biết mình yếu ở đâu.

- Ví dụ: Nhìn vào Trường hợp 2 (Đăng Nguyên), anh ấy "muốn" chuyển nghề (yếu tố chủ quan). Nhưng để thành công, anh ấy phải "tự đánh giá" xem mình đã có "Năng lực giải quyết vấn đề" (khi tour gặp sự cố) hay "Tự tin" (để nói trước đám đông) hay chưa. Nếu "Chưa phù hợp", anh ấy phải rèn luyện trước khi chuyển.

2. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH TÌNH HUỐNG VÀ THỰC HÀNH TỰ ĐÁNH GIÁ

1. Thể hiện lập trường, quan điểm của bản thân/nhóm đối với các trường hợp và bảng đánh giá.

Bây giờ, chúng ta sẽ cùng phân tích và thể hiện lập trường về các tình huống và bài tập tự đánh giá:

* Trường hợp 1: Thuỳ Dung (Diễn viên múa ba lê → Giáo viên dạy múa trẻ em).

- Phân tích (Lập trường: Ủng hộ, đây là sự chuyển đổi thông minh).

+ Phân tích sự chuyển đổi: Đây là một ca chuyển đổi nghề thành công và rất logic. Lý do là chị Thuỳ Dung đã tận dụng được năng lực cốt lõi ("chuyên môn múa") của mình.

+ Năng lực được dùng: Chị sử dụng "Năng lực sáng tạo" (từ biểu diễn sang giảng dạy), và phát triển thêm "Năng lực giao tiếp" (phù hợp với sở thích "thích làm việc với trẻ em").

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Theo em, lập trường của chúng ta là hoàn toàn ủng hộ. Đây là một ví dụ tuyệt vời về việc 'chuyển đổi nghề' (Hoạt động 2) nhưng vẫn giữ được 'sở trường' (Hoạt động 1). Chị Thuỳ Dung đã dùng chính 'năng lực chuyên môn' của mình, kết hợp với phẩm chất 'kiên trì' (đã rèn luyện khi là diễn viên), để chuyển sang một nghề mới phù hợp hơn với hoàn cảnh (tuổi tác) và sở thích mới (dạy trẻ)."

* Trường hợp 2: Đăng Nguyên (Biên tập viên → Hướng dẫn viên du lịch).

- Phân tích (Lập trường: Ủng hộ, đây là sự chuyển đổi để tìm sự phù hợp).

+ Phân tích sự chuyển đổi: Đây là sự chuyển đổi vì "yếu tố chủ quan" (không phù hợp) để đi tìm "sở thích" (thích đi, thích trải nghiệm - Hoạt động 1).

+ Năng lực được dùng: Anh ấy có "năng lực" nền tảng là "Tiếng Anh" (từ nghề cũ).

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Em cũng ủng hộ quyết định này. Đây là ví dụ của việc dũng cảm thay đổi để tìm sự phù hợp. Tuy nhiên, để thành công, anh Đăng Nguyên phải 'tự đánh giá' (như bảng gợi ý). Anh ấy có 'Tiếng Anh', nhưng có thể 'Chưa phù hợp' về 'Năng lực giải quyết vấn đề' (xử lý sự cố tour) hay 'Tự tin'. Anh ấy sẽ phải rèn luyện các năng lực này để thành công."

- Bảng Tự đánh giá (Phẩm chất, năng lực của bản thân).

+ Phân tích: Bảng này là công cụ để đo lường "khoảng trống" (gaps) giữa "yêu cầu" (Hoạt động 3) và "thực tế" của bản thân.

+ Đề xuất lập trường phù hợp: "Em tin rằng đây là bài tập thực tế và quan trọng nhất. Lập trường của em là: chúng ta phải trung thực khi điền vào bảng này. Các dấu ✓ ở cột 'Phù hợp' là điểm mạnh. Các dấu ✓ ở cột 'Chưa phù hợp' chính là 'lộ trình', là kế hoạch rèn luyện (Hoạt động 6) mà chúng ta phải thực hiện ngay."

2. Chia sẻ bài học kinh nghiệm về việc tự đánh giá để sẵn sàng chuyển đổi.

- Sau khi đã phân tích, bây giờ là lúc em tự rút ra những bài học cho chính mình. Em có thể suy nghĩ dựa trên các câu hỏi sau:

+ Em đã học được gì về mối liên hệ giữa "biết mình" (HĐ5) và "biết nghề" (HĐ 4)?

+ Em nhận ra "chuyển đổi nghề" không phải là làm lại từ đầu. Những năng lực cốt lõi nào em đã có mà có thể "chuyển đổi" được?

+ Em thấy mình "Chưa phù hợp" (còn yếu) ở phẩm chất, năng lực nào nhất?

- Ví dụ về bài học kinh nghiệm em có thể chia sẻ: "Qua tìm hiểu, bài học kinh nghiệm lớn nhất đối với em là chuyển đổi nghề không đáng sợ nếu chúng ta có sự chuẩn bị. Cả chị Thuỳ Dung và anh Đăng Nguyên đều dựa trên những năng lực cốt lõi mà họ đã có. Bài học thứ hai là tự đánh giá phải trung thực. Em nhận ra rằng, dù em chọn nghề gì (Hoạt động 4), em cũng phải liên tục 'đánh giá' bản thân so với các yêu cầu chuyển đổi này, vì (như Hoạt động 2 đã học) không có gì là mãi mãi. Em thấy mình còn yếu (Chưa phù hợp) ở 'Năng lực giải quyết vấn đề'. Vì vậy, em sẽ tập trung vào việc này trong kế hoạch rèn luyện của mình."