Hoạt động 3: Nhận xét, đánh giá những hành vi, việc làm của tổ chức, cá nhân trong việc bảo tồn thế giới tự nhiên và động vật hoang dã

1. TÌM HIỂU VỀ CÁC CHỦ THỂ VÀ HÀNH VI BẢO TỒN

a. Chủ thể bảo tồn và Đánh giá hành vi là gì?

- Chủ thể bảo tồn (tổ chức, cá nhân) là những người, những đơn vị có trách nhiệm hoặc tự nguyện tham gia vào việc bảo vệ thế giới tự nhiên. Họ được chia làm hai nhóm chính:

+ Chủ thể nhà nước (có trách nhiệm): Là các cơ quan thi hành pháp luật, quản lý và nghiên cứu. Ví dụ: Trung tâm Bảo tồn động vật hoang dã, Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường, Cán bộ kiểm lâm.

+ Chủ thể cộng đồng (tự nguyện/dân sự): Là các nhóm, hội hoặc cá nhân tự mình hành động. Ví dụ: Các nhóm thanh niên tình nguyện (như "Chiến binh xanh" ở Hoạt động 1), người dân địa phương tham gia cứu hộ.

- Nhận xét, đánh giá hành vi là việc chúng ta nhìn nhận, phân tích các việc làm của các chủ thể trên, dựa trên "bối cảnh", "hành vi" cụ thể và "kết quả/tác dụng" mà họ đạt được, chứ không chỉ đơn thuần là "nhận diện" hành vi tốt/xấu (như ở Hoạt động 1).

b. Vì sao cần "sưu tầm" và "đánh giá" các hành vi này?

- Sau khi đã "khảo sát thực trạng" (ở Hoạt động 2), việc "đánh giá" các bên liên quan là vô cùng quan trọng:

+ Giúp rèn luyện tư duy phản biện: Kỹ năng này giúp em hiểu rằng bảo tồn là một bức tranh phức tạp, có rất nhiều người đang làm. Em sẽ học được cách phân tích xem ai đang làm gì, và quan trọng nhất là việc làm đó có kết quả/tác dụng thật sự hay không.

+ Giúp xây dựng quan điểm cá nhân vững vàng: Giúp em hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cả những khó khăn, nguy hiểm của từng chủ thể (ví dụ: Cán bộ kiểm lâm, Cảnh sát môi trường). Từ đó, em xây dựng được sự tôn trọng và biết ơn đối với những người đang làm công việc bảo tồn.

+ Giúp định hướng hành vi đúng đắn: Khi em đánh giá và thấy được những hành vi có tác dụng tốt, em sẽ biết mình cần học hỏi, ủng hộ, hoặc phối hợp với họ như thế nào. Nếu thấy một hành vi không hiệu quả, em cũng có thể rút kinh nghiệm cho hành động của mình.

- Ví dụ: Khi đánh giá, em thấy "Cán bộ kiểm lâm" không chỉ "bảo vệ" mà còn phải đối mặt với nguy hiểm từ lâm tặc. Em sẽ hiểu rằng trách nhiệm của mình không chỉ là "không phá rừng" mà còn là "hợp tác", báo tin cho lực lượng kiểm lâm khi phát hiện vi phạm.

2. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ CÁC CHỦ THỂ BẢO TỒN

1. Thể hiện lập trường, quan điểm của bản thân/nhóm đối với các chủ thể bảo tồn.

Bây giờ, chúng ta sẽ cùng phân tích và thể hiện lập trường về hai nhóm chủ thể chính được gợi ý:

* Chủ thể 1: Các cơ quan nhà nước (Trung tâm Bảo tồn, Cảnh sát môi trường, Kiểm lâm).

- Phân tích (Lập trường: Lực lượng nòng cốt, mang tính pháp lý):

+ Hành vi/Việc làm: Tuần tra, kiểm soát, điều tra tội phạm môi trường, bắt giữ lâm tặc, cứu hộ động vật bị buôn bán, nghiên cứu khoa học để bảo tồn nguồn gen.

+ Kết quả/Tác dụng: Ngăn chặn các hành vi xâm hại có tổ chức, quy mô lớn; răn đe tội phạm; bảo vệ tính mạng cho các cá thể động vật quý hiếm; duy trì và thực thi pháp luật về bảo vệ rừng và thiên nhiên.

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Theo em, đây là lực lượng nòng cốt, chuyên nghiệp và có tính pháp lý cao nhất trong việc bảo tồn. Lập trường của em là tin tưởng và ủng hộ tuyệt đối. Hành vi của họ giải quyết 'phần gốc' của vấn đề, đó là tội phạm và các hành vi xâm hại quy mô lớn. Em nhận thấy trách nhiệm của học sinh là phải hợp tác, tuân thủ hướng dẫn và báo cáo vi phạm cho các cơ quan này khi phát hiện."

* Chủ thể 2: Các cá nhân, tổ chức cộng đồng (Như nhóm "Chiến binh xanh" ở Hoạt động 1, hoặc người dân địa phương).

- Phân tích (Lập trường: Lực lượng nền tảng, mang tính lan tỏa):

+ Hành vi/Việc làm: Tự nguyện gieo mầm, trồng cây (như Hoạt động 1); tham gia các chiến dịch dọn rác; thay đổi sinh kế (từ săn bắt sang làm du lịch); tuyên truyền cho hàng xóm, cộng đồng.

+ Kết quả/Tác dụng: Tạo ra sự thay đổi từ cấp cơ sở, xây dựng ý thức cộng đồng; trực tiếp tái tạo thảm thực vật; truyền cảm hứng mạnh mẽ cho xã hội (đặc biệt là giới trẻ) cùng hành động.

- Đề xuất lập trường phù hợp: "Em nhận thấy hành vi của các cá nhân và nhóm cộng đồng lại mang ý nghĩa xây dựng nền tảng và lan tỏa cảm hứng. Lập trường của em là trân trọng và tích cực học hỏi, tham gia. Nếu các cơ quan nhà nước tập trung vào 'chống' (chống phá rừng, chống tội phạm), thì các chủ thể cộng đồng tập trung vào 'xây' (xây dựng ý thức, trồng thêm cây). Bảo tồn muốn bền vững thì phải cần cả hai lực lượng này."

2. Chia sẻ bài học kinh nghiệm đối với bản thân em sau khi "Báo cáo kết quả" đánh giá.

- Sau khi đã hoàn thành việc sưu tầm, đánh giá và báo cáo, bây" giờ là lúc em tự rút ra những bài học cho chính mình. Em có thể suy nghĩ dựa trên các câu hỏi sau:

+ Em đã học được gì về sự đa dạng của các hành vi bảo tồn?

+ "Đánh giá" (Hoạt động 3) giúp ích gì cho việc "Khảo sát" (Hoạt động 2) và "Đề xuất giải pháp" (Hoạt động 4)?

+ Em có cảm xúc gì khi tìm hiểu về công việc của những người như Cán bộ kiểm lâm?

- Ví dụ về bài học kinh nghiệm em có thể chia sẻ: "Qua tìm hiểu, bài học kinh nghiệm lớn nhất đối với em là bảo tồn là trách nhiệm chung của rất nhiều lực lượng. Trước đây em nghĩ bảo tồn chỉ là 'đừng chặt cây', nhưng giờ em thấy đó là cả một 'trận chiến' mà Cảnh sát môi trường, Kiểm lâm là những người ở tuyến đầu nguy hiểm. Bài học thứ hai là sự biết ơn. Khi 'sưu tầm' và 'đánh giá' các hành vi, em cảm thấy khâm phục và biết ơn họ. Em nhận ra, để 'đánh giá' (Hoạt động 3) một cách công bằng, em phải có 'dữ liệu' (từ Hoạt động 2). Và sau khi đánh giá, em sẽ biết mình nên 'thực hiện' (Hoạt động 4) biện pháp gì để hỗ trợ họ một cách thiết thực nhất."