Hạnh phúc một tang gia

- Vũ Trọng Phụng (1912 - 1939), sinh ra ở Mỹ Hào, Hưng Yên nhưng lớn lên và sinh sống tại Hà Nội.

- Ông sinh ra trong một gia đình nghèo khó và sớm mồ côi cha, nên ông phải thôi học sớm.

- Sau khi tốt nghiệp tiểu học, ông phải đi làm kiếm sống, nhưng chẳng bao lâu thì mất việc.

- Từ đó, ông sống chật vật, bấp bênh bằng nghề viết báo, viết văn, chuyên nghiệp.

- Khoảng năm 1937 – 1938, Vũ Trọng Phụng mắc bệnh lao, nhưng không có điều kiện để chạy chữa. Ông mất tại Hà Nội.

- Ông để lại khối lượng tác phẩm đồ sộ, tiêu biểu như: “Giông tố”, “Số đỏ”, “Vỡ đê”, “Kỹ nghệ lấy Tây”, “Cạm bẫy người”, ...

- Văn chương Vũ Trọng Phụng thể hiện thái độ căm phẫn đối với xã hội “chó đểu”.

- Ông là cây bút trào phúng bậc thầy, một trong những đại biểu xuất sắc của xu hướng văn học hiện thực.

2. Tác phẩm

a. Tóm tắt tác phẩm

Tác phẩm xoay quanh câu chuyện của một người chết là cụ Tổ, từ khi cụ ngấp ngoải chết đến khi chết thật. Chuyện nhặng xị bắt đầu cũng xảy ra từ khi ông cụ mất và câu chuyện cũng chỉ có ý nghĩa từ giây phút này. Cụ chết để lại cho con cháu cơ hội để khoe mẽ với thiên hạ những nghịch lý của “thế hệ con cháu” hiếu thảo bằng những bộ trang phục âu hóa nửa tây nửa ta và những trò “Mèo mả gà đồng” của dâu con lẫn người xung quanh. Cái đám ma to tát cụ Tổ là một cuộc diễu hành của buổi lễ hội di động bằng mọi trò hề của tầng lớp trung thượng lưu. Qua đoạn trích, tác giả đã phơi bày những trò nhố nhăng, phi đạo đức lẫn truyền thống của những kẻ sống núp dưới gót giầy thực dân xâm lược, là bức tranh toàn cảnh của xã hội đương thời đầy thối nát lúc bấy giờ.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời

- Tiểu thuyết Số đỏ được viết và đăng báo năm 1936, in thành sách năm 1938.

- Đoạn trích thuộc chương XV của tiểu thuyết này.

c. Bố cục

- Phần 1: (Từ đầu đến "cho Tuyết vậy"): Niềm vui và hanh phúc của các thành viên khi cụ tổ qua đời.

- Phần 2: (Tiếp đến "đám cứ đi"): cảnh đám ma gương mẫu.

- Phần 3: (Còn lại): Cảnh hạ huyệt.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Tình huống trào phúng. Nhan đề trào phúng

* Tình huống.

Nhà văn đã chọn đám tang của cụ tổ làm tình huống cho chương 15. Đó là một tình huống chứa đầy mâu thuẫn trào phúng. Qua đó đẻ bóc trần bộ mặt nạ của một xã hội thượng lưu thành thị đương thời.

* Nhan đề.

- Nhan đề xuất hiện như một sự châm biếm, mỉa mai : tang gia mà lại hạnh phúc.

- Nhan đề thể hiện sự đối lập, mâu thuẫn tạo nên tiếng cười bi hài: Một bên là sự tang thương, mất mát đáng lẽ phải đau buồn lại song hành với hạnh phúc, niềm vui.

=> Như vậy, việc tạo ra một nha đề có tính mâu thuẫn, trào phúng độc đáo, chương 15 đã làm bật ra tiếng cười đả kích sắc nhọn, chua chát, sâu cay.

2. Niềm vui và hạnh phúc của các thành viên khi cụ Tổ qua đời

a. Nguyên nhân của tấn bi hài.

- Cụ Tổ mất đi, di chúc được thực thi.

- Ước nguyện của mọi người trong gia đình được thực hiện.

b. Những niềm hạnh phúc khác nhau trong gia đình.

- Cụ cố Hồng:

+ Mới chỉ 50 tuổi nhưng luôn ước mơ được gọi là cụ cố.

+ Được diễn trò già yếu trước thiên hạ

-> Nhà văn miêu tả sở thích quái gở: "thích làm cụ cố", bằn cách đó tác giả đã cho nhân vật tự bộc lộ một cách chân thực sự đồi bại, ngu dốt, háo dnah, khoe mẽ đến cái gở và lố bịch của một tên tư sản trọc phú, một đứa con đại bất hiếu, vô tình vô cảm.

- Ông Văn Minh:

+ Bề ngoài có một bộ mặt đăm chiêu, băn khoăn hợp thời trong nhà có đám ma. Nhưng thực chất bên trong đang toan tính vì lợi, vì tiền.

+ Là cháu đích tôn, song hắn là kẻ lạnh lùng, vô cảm nhất.

- Ông Phán mọc sừng:

+ Sung sướng, mãn nguyện nhờ giá trị của đôi sừng hươu vô hình mà được chia thêm món tiền lớn.

+ Là kẻ hám tiền, tham lợi, vô liêm sỉ.

- Cô Tuyết: Hạnh phúc vì có dịp được trưng diện bộ trang phục có tên là "ngây thơ" - vừa để quảng cáo cho một áo của tiệm may, vừa để gỡ lại danh dự trót bị thiên hạ hiểu nhầm là hư hỏng. Tuyết có điệu buồn rất lãng mạn, đúng mốt với một nhà có tang. Nhưng không phải vì đám tang ông nội mà không thấy "bạn giai" đâu cả.

- Cố bà: Sung sướng vì sự có mặt của Xuân làm cho đám ma thêm long trọng.

- Cậu Tú Tân: Được dịp khoe tài chụp ảnh, biến đám ma và bãi tha ma thành sân khấu.

=> Mỗi nhân vật được nhà văn kí hoạ bằng một vài nét rất tinh và lột đúng cái thần của từng chân dung. Chúng hiện lên với vẻ ngoài khác nhau, những toan tính khác nhau nhưng đều gặp nhau ở điểm chung vì danh, vì lợi mà cạn kiệt tình người.

c. Hạnh phúc lan ra cả những người bên ngoài

- Xuân tóc đỏ có uy tín ngày càng cao.

- Bạn bè cụ cố Hồng có dịp khoe huân chương, râu ria.

- Cảnh binh sung sướng vì thoát khỏi cảnh thất nghiệp kinh niên nên đã sung sướng cực độ và trông giữ hết lòng.

- Đám trai thanh gái lịch có dịp hẹn hò tình tứ, “chim chuột nhau”.

- Sư cụ Tăng Phú thì “sung sướng vênh váo”.

3. Cảnh đám ma “gương mẫu”

- Không khí: Hỗn loạn.

- Như một đám hội, đám rước.

- Tổ chức linh đình theo cả lối Tây, Tầu, Ta: “có kiệu bát cống, lợn quay đi lọng, cho đến lốc bốc xoảng….”

* Các nhân vật trong đám tang

- Trong đám ma cụ Tổ, cô Tuyết mặc bộ trang phục Ngây thơ để cả thiên hạ biết cô chưa đánh mất chữ trinh.

- Xuân tóc đỏ khiến cụ Tổ chết lại được chào đón trịnh trọng.

- Cậu Tú Tân thể hiện trình độ chụp ảnh bằng cách nhảy lên những ngôi mộ khác.

- Sư cụ Tăng Phú vênh váo vì sẽ có người nghĩ cụ có chiến công hiển hách “lật đổ Phật giáo”.

- Đám con cháu là ê kíp đạo diễn, diễn viên, nhiếp ảnh tài ba.

- “Đám cứ đi” và nam nữ cứ “chim nhau, cười tình với nhau”.

* Cảnh hạ huyệt:

- Cụ cố Hồng mếu máo khóc ngất đi “Hứt, hứt, hứt”.

- Ông Phán mọc sừng rúi tiền vào tay Xuân tóc đỏ.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Xây dựng những chi tiết mâu thuẫn trào phúng ấn tượng trong đoạn trích.

- Nghệ thuật xây dựng và phát triển các tình huống.

- Giọng văn mỉa mai, sử dụng thủ pháp cường điệu, nói quá được sử dụng một cách linh hoạt.

- Ngòi bút miêu tả sắc sảo: Những nét riêng của từng nhân vật trong đoạn trích.

2. Nội dung

Tác giả tố cáo xã hội nhố nhăng, suy tàn, thối nát. Miêu tả cái "đám cứ đi", nhà văn muốn phơi bày tất cả sự giả dối, bịp bợm, vô đạo đức của xã hội thượng lưu. Từ đó nhà văn đả kích châm biếm sâu cay, thâm thuý những thói xấu xa của xã hội đương thời.