Nội dung lý thuyết
Đọc bài văn sau và trả lời câu hỏi
TẤM GƯƠNG
Tấm gương là người bạn chân thật suốt một đời mình, không bao giờ biết xu nịnh ai, dù đó là kẻ vương giả uy quyền hay giàu sang hãnh tiến. Dù gương có tan xương nát thịt vẫn giữ nguyên tấm lòng ngay thẳng trong sạch như lúc mẹ cha sinh ra nó.
Nếu ai có bộ mặt không được xinh đẹp thì gương không bao giờ nói dối, nịnh xằng là xinh đẹp. Nếu ai mặt nhọ, gương nhắc nhở ngay. Nếu ai buồn phiền cau có thì gương cũng buồn phiền cau có theo như để an ủi, sẻ chia cho người đỡ buồn phiền sầu khổ.
Là người, ai dám bảo mình trong sáng suốt đời như tấm gương kia. Thiếu gì kẻ ác độc, nịnh hót, hớt lẻo, dối trá, có kẻ còn tham lam mà bảo trắng là đen, gội xấu là tốt đấy sao.
Không một ai mà không soi gương, từ già đến trẻ, từ đàn ông đến đàn bà. Soi gương nhiều có lẽ là anh chị chúng ta, các cô gái càng xinh đẹp thì càng thích soi gương.
Không hiểu ông Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi có lúc nào soi gương để buồn phiền cho gương mặt xấu xí của mình, để rồi làm bài phú Hoa sen giếng ngọc nổi tiếng bao đời. Anh Trương Chi nữa, anh ngồi trên con thuyền lơ lửng mặt sông, có soi vao dòng nước để tủi cho khuôn mặt mình, nên đành gửi lòng mình vào tiếng hát cho say đắm lòng cô gái cấm cung và bao người khác nữa... thành câu chuyện đau buồn.
Có một gương mặt đẹp soi vào gương quả là hạnh phúc. Nhưng hạnh phúc cành trọn vẹn hơn nếu có một tâm hồn đẹp để mỗi khi soi vào tấm gương lương tâm sâu thẳm mà lòng không hổ thẹn.
Còn tấm gương bằng thủy tinh tráng bạc, nó vẫn là người bạn trung thực, chân thành, thẳng thắn, không hề nói dối, cũng không bao giờ biết nịnh nót hay độc ác với bất cứ ai.
(Theo Băng Sơn, U tôi)
❔ Câu hỏi:
a) Bài văn Tấm gương biểu đạt tình cảm gì?
b) Để biểu đạt tình cảm đó, tác giả bài văn đã làm như thế nào?
c) Bố cục bài văn gồm mấy phần? Phần Mở bài và Kết bài có quan hệ với nhau như thế nào? Phần Thân bài đã nêu lên những ý gì? Những ý đó liên quan đến chủ đề bài văn như thế nào?
d) Tình cảm và sự đánh giá của tác giả trong bài có rõ ràng, chân thực không. Điều đó có ý nghĩa như thế nào đối với giá trị bài văn.
Trả lời:
a) Bài văn Tấm gương biểu dương phẩm chất trung thực, ghét sự dối trá.
b) Để biểu đạt tình cảm đó, tác giả bài văn đã chọn hình ảnh tấm gương và đem ví tấm gương với người bạn trung thực để ca ngợi phẩm chất trung thực.
c) - Bố cục của bài văn:
+ Mở bài: Từ đầu đến trong sạch như từ lúc mẹ cha sinh ra nó.
+ Thân bài: Tiếp theo đến … mà lòng không hổ thẹn.
+ Kết bài: Còn lại.
- Mở bài và Kết bài tương ứng với nhau về ý.
- Thân bài nói về các đức tính của tấm gương, hướng tới làm nổi bật chủ đề của bài văn. Phần Thân bài nêu lên các ý:
+ Gương luôn trung thực không nhìn đen nói trắng như những kẻ xu nịnh.
+ Không một ai mà không soi gương.
+ Hạnh phúc nhất là có tâm hồn đẹp để soi vào gương lương tâm mà không hổ thẹn.
=> Những ý đó gắn bó mật thiết với chủ đề và làm nổi bật chủ đề của bài văn.
d) Tình cảm và sự đánh giá của tác giả trong bài rất rõ ràng và chân thực. Điều đó bài văn đã tạo sự xúc động chân thành trong lòng người đọc.
Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi.
Mẹ ơi! Con khổ quá mẹ ơi! Sao mẹ đi lâu thế? Mãi không về! Người ta đánh con vì con dám cướp lại đồ chơi của con mà người ta giằng lấy. Người ta lại còn chửi con, chửi cả mẹ nữa! Mẹ xa con, mẹ có biết không?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
❔ Câu hỏi:
a) Đoạn văn biểu hiện tình cảm gì?
b) Tình cảm ở đây được biểu hiện trực tiếp hay gián tiếp? Em dựa vào dấu hiệu nào để đưa ra nhận xét của mình?
Trả lời:
a) Đoạn văn biểu cảm nỗi đau khổ của đứa con khi mẹ đi xa, phải sống với người khác, bị hắt hủi, bị ngược đãi, mong muốn mẹ về để được giải thoát.
b) Tình cảm này được biểu thị một cách trực tiếp. Dấu hiệu đưa ra nhận xét, ta căn cứ vào tiếng kêu, tiếng gọi, tiếng than thở của người con: "Mẹ ơi! Con khổ quá mẹ ơi! Mẹ có biết không? ...
II. Ghi nhớ
1. Mỗi bài văn biểu cảm tập trung biểu đạt một tình cảm chủ yếu.
2. Để biểu đạt tình cảm ấy, người viết có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng (là một đồ vật, loài cây hay một hiện tượng nào đó) để gửi gắm tình cảm, tư tưởng, hoặc biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp qua những nỗi niềm, cảm xúc trong lòng.
3. Bài văn biểu cảm thường có bố cục ba phần như mọi bài văn khác.
4. Tình cảm trong bài phải rõ ràng, trong sáng, chân thực thì bài văn biểu cảm mới có giá trị.