Bài 9: Mở rộng học thuyết Mendel

I. Tương tác giữa các allele thuộc cùng một gene

1. Trội không hoàn toàn

- Các allele của cùng một gene không chỉ có kiểu quan hệ trội lặn hoàn toàn mà còn có các kiểu tương tác khác nhau như trôij không hoàn toàn.

- Khi thực hiện phép lai giữa hai cây hoa mõm chó thuần chủng có hoa màu đỏ và màu trắng với nhau thu được F₁ gồm toàn cây hoa màu hồng. Hiện tượng tương tác này được gọi là trội không hoàn toàn hay di truyền trung gian.

2. Đồng trội

- Trường hợp cả hai allele khác nhau của cùng một gene đều biểu hiện kiểu hình riêng thì kiểu tương tác này được gọi là đồng trội.

- Ví dụ: Gene quy định nhóm máu ABO ở người có 3 allele. Trong đó allele I^A,I^B quy định kháng nguyên tương ứng A và B trên bề mặt tế bào hồng cầu và I^o không có khả năng quy định kháng nguyên A và B. Người có kiểu gene dị hợp I^A I^B có cả hai loại kháng nguyên trên bề mặt hồng cầu và có nhóm máu AB.

II. Tương tác giữa các allele thuộc các gene khác nhau

1. Sản phẩm của các gene tương tác gián tiếp với nhau

- Sản phẩm của các allele thuộc các gene khác nhau có thể không trực tiếp tương tác với nhau.

- Ví dụ: Sản phẩm của các gene là những enzyme xúc tác cho các phản ứng khác nhau trong một con đường chuyển hoá tạo ra sản phẩm quy định tính trạng.

2. Sản phẩm của các gene tương tác trực tiếp với nhau theo kiểu cộng gộp

- Nhiều tính trạng như chiều cao, màu da, màu tóc... của người do rất nhiều gene quy định. Mỗi allele trội của một gene quy định một "đơn vị" nhỏ sản phẩm, góp phần cùng sản phẩm của các gene khác tạo nên kiểu hình chung.

- Ví dụ: Mỗi allele trội quy định màu da, màu tóc chỉ tạo ra một lượng rất nhỏ sắc tố. Tổng số các alllele trội quy định màu da, màu tóc trong hệ gene sẽ quyết định lượng sắc tố quy định kiểu hình. Kiểu tương tác giữa các gene theo kiểu cộng dồn đó được gọi là tương tác cộng gộp và tính trạng đa gene như vậy gọi là tính trạng số lượng.