Bài 9: Kĩ thuật trồng và chăm sóc cây chuối

* Chuối thuộc nhóm cây ăn quả nhiệt đới, trồng phổ biến ở các vùng có khí hậu nhiệt đới và á nhiệt đới. 

* Quả chuối tươi giàu vitamin A, vitamin B, potassium và đường.

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC 

- Rễ:

+ Rễ chuối có dạng hình ống, kích thước đầu và cuối rễ gần bằng nhau.

+ Rễ mọc ra từ vách của thân ngầm (còn gọi là phần thân).

+ Phân bố nông trong tầng đất 0,3 – 0,7 m.

=> Cây dễ bị đổ khi ra quả vào mùa mưa bão.

- Thân: Cao trung bình 3 – 4 m, gồm có hai phần:

+ Phần nằm dưới đất:

• Thân thật (còn gọi là củ chuối hoặc thân ngầm).

• Có khả năng hình thành chồi mới và rễ mới.

+ Phần nằm trên mặt đất:

• Được gọi là thân giả.

• Do các bẹ lá xếp lớp lên nhau theo hình xoắn trôn ốc.

- Lá:

+ Màu xanh đậm.

+ Hình dạng thuôn dài.

+ Lá trưởng thành có:

• Chiều dài tới 3 m.

• Chiều rộng tới 0,6 m.

+ Mọc ra từ đỉnh sinh trưởng của chuối.

+ Nằm trong thân khoảng 2 tháng rồi vươn ra ngoài.

+ Tuổi thọ của lá trên cây khoảng 50 – 150 ngày.

- Hoa:

+ Cây chuối có thể ra hoa khi cây đạt 25 – 50 lá.

+ Cụm hoa phát triển từ thân ngầm, khi đậu quả hình thành buồng chuối.

+ Cụm hoa có hoa cái sẽ tạo thành quả.

+ Hoa lưỡng tính và hoa đực sẽ không hình thành quả.

+ Cụm hoa gồm những lá bắc màu đỏ tía xếp lên nhau, với mỗi lá bắc có 8 – 15 hoa xếp thành hai hàng tạo thành nải chuối.

- Quả:

+ Có vỏ màu xanh.

+ Chuyển sang vàng khi chín.

+ Tuỳ thuộc vào các giống:

• Mỗi buồng chuối có 4 – 15 nải.

• Mỗi nải có 12 – 30 quả.

+ Khối lượng mỗi quả khoảng 50 – 300 g.

+ Chiều dài quả 10 – 25 cm.

+ Đường kính quả khoảng 2,5 – 4,0 cm.

II. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

1. Nhiệt độ

- Nhiệt độ thích hợp: 25°C - 35°C.

=> Chuối sinh trưởng, phát triển tốt.

- Nhiệt độ thuận lợi:

+ Cho thân và lá chuối phát triển là 30°C.

+ Cho quả chín là 20°C.

- Khi nhiệt độ xuống đến 6°C: ảnh hưởng xấu đến sự sinh trưởng và phát triển của cây chuối.

2. Ánh sáng

- Cây chuối sinh trưởng và phát triển tốt ở cường độ ánh sáng mạnh.

- Nếu bị che nắng và cường độ ánh sáng mặt trời thấp:

+ Kéo dài thời gian sinh trưởng của cây.

+ Cây đẻ ít chồi hơn.

3. Độ ẩm

- Cây chuối cần lượng nước lớn vì có:

+ Lá lớn.

+ Bộ rễ phân bố hẹp và nông.

- Khu vực có lượng mưa trung bình khoảng 1.000 – 1.600 mm/năm là phù hợp cho việc trồng chuối.

4. Đất

- Đất trồng cây chuối cần:

+ Tơi xốp, thoáng khí.

+ Thoát và giữ nước tốt.

+ Tầng canh tác dày 100 – 120 cm.

- Cây chuối bị ngập úng trong 1 tuần sẽ bị chết.

- Cây chuối có thể trồng được ở vùng đồi núi.

III. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY CHUỐI

1. Lựa chọn thời vụ trồng cây

- Ở miền Nam nước ta, nên trồng chuối vào tháng 5 – 8 (vào mùa mưa) vì không cần phải tưới nước chủ động.

- Ở miền Bắc, nên trồng chuối vào:

+ Tháng 2 – 4 (vụ xuân).

+ Tháng 8 – 10 (vụ thu).

=> Để tận dụng nguồn nước mưa giúp cây hồi xanh và bén rễ.

2. Xác định mật độ trồng cây

- Nhiều trang trại lớn trồng chuối một vụ mỗi năm với mật độ khoảng 2 000 – 2 500 cây/ha.

- Khoảng cách trồng tương ứng với các loại đất là: 2,5 m x 2,0 m hoặc 2,0 m x 2,0 m.

3. Chuẩn bị hố trồng cây

- Ở nơi bằng phẳng, đất để trồng chuối cần được xới tơi và lên luống:

+ Cao 0,3 m.

+ Rộng 2,0 – 2,5 m.

=> Để trồng 1 hàng trên mỗi luống.

- Vùng đồi núi:

+ Cần làm đường đồng mức rộng 2 – 5 m.

+ Trồng 1 – 2 hàng chuối theo đường đồng mức.

- Hố trồng có kích thước chiều dài, chiều rộng và chiều sâu là 40 cm x 40 cm x 40 cm.

- Bón lót:

+ 10 kg phân chuồng hoặc 3 kg hữu cơ.

+ Trộn với:

• 0,5 – 0,8 kg supe lân.

• 0,3 – 0,5 kg vôi bột.

4. Trồng cây

- Sau khi loại bỏ túi bầu nylon ở giống.

- Đặt cây thẳng đứng vào giữa hố.

- Lấp đất kín bầu cây.

- Nén chặt đất xung quanh.

III. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY CHUỐI

5. Bón phân

- Lượng phân bón cho cây chuối trong 1 năm được chia làm 5 lần bón.

=> Để đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng theo từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây.

- Khi cây đã cho quả nên chia thành 5 lần bón phân trong 1 năm.

Lần	Thời điểm bón phân	Lượng và loại phân bón (kg/cây/năm)
1	Sau khi trồng 15 ngày	0,025 kg đạm ure và 0,075 kg phân KCl.
2	Sau lần bón 1 một tháng	0,025 kg đạm ure và 0,075 kg phân KCl.
3 - 5	Sau lần bón 2, bón hai tháng một lần	0,15 kg đạm ure và 0,25 kg phân KCl.

- Cách bón phân:

+ Xới rãnh nông dọc theo hàng và cách gốc 30 – 50 cm.

+ Rải phân, lấp đất và tưới giữ ẩm.

+ Đối với phân bón hoà tan hoàn toàn trong nước, có thể tưới bằng hệ thống tưới nhỏ giọt.

6. Tưới nước

- Cần tưới đẫm nước sau khi trồng.

- Trong 1 tháng đầu:

+ Tưới mỗi lần 2 ngày một lần.

+ Mỗi lần 4 – 5 lít/cây.

- Sau đó:

+ 1 tuần tưới một lần.

+ Mỗi lần 5 – 10 lít/cây.

=> Để duy trì độ ẩm đất 70 – 80%.

7. Phòng trừ sâu, bệnh

- Sâu hại phổ biến:

+ Sâu đục thân.

+ Sâu cuốn lá.

+ Sâu gặm vỏ quả.

- Biện pháp phòng trừ:

+ Thu gom lá khô.

+ Cắt bỏ lá già, cuống lá khô.

+ Cắt bỏ cỏ dại, tiêu diệt sâu.

+ Sử dụng thuốc: Dùng các loại thuốc chứa hoạt chất cypermethrin, acetampirid để phun ướt đều cây.

- Bệnh hại:

+ Bệnh héo vàng.

+ Bệnh chùn ngọn do virus.

+ Bệnh đốm lá.

- Phòng ngừa:

+ Sử dụng giống kháng bệnh.

+ Vệ sinh đồng ruộng.

+ Tiêu diệt cỏ dại.

+ Sử dụng thuốc chứa hoạt chất mancozeb, metalaxyl.

+ Khi quả chuối có đường kính 2 – 3 cm: Sử dụng bao nylon nhằm hạn chế sâu bệnh.

8. Cắt tỉa và chống đỡ

* Đánh tỉa chồi:

- Chọn giữ lại 1 – 2 chồi khỏe:

+ Chiều cao dưới 1m.

+ Chưa xoè rộng.

+ Nằm trên cùng hàng với cây chuối mẹ.

- Các chồi khác phải loại bỏ để tránh cạnh tranh dinh dưỡng.

- Tỉa bỏ chồi bằng cách:

+ Khoét bỏ đỉnh sinh trưởng.

+ Tách chồi khỏi cây mẹ bằng tay.

* Cắt tỉa lá:

- Cắt bỏ những lá già và lá bị bệnh bằng dao hoặc liềm.

- Thường thực hiện cùng lúc với việc đánh tỉa chồi.

* Cắt bỏ hoa đực:

- Hoa đực, hay còn gọi là bắp chuối, được cắt bỏ bằng dao sắc ở vị trí khoảng 10 cm dưới nải cuối cùng.

- Đồng thời, cần cắt bỏ nhuỵ hoa cái ở tất cả các nải.

* Chống đỡ:

- Để hạn chế đổ khi mưa giông ở giai đoạn cây có buồng:

+ Cột dây nylon buộc mỗi đầu vào thân cây gần phía ngọn và buồng chuối.

+ Đầu dây còn lại buộc chặt vào gốc cây bên cạnh.

+ Sử dụng thêm hai cọc đỡ bắt chéo hình chữ X kết hợp với thân tạo "ba chân".

=> Để chống đỡ cây chuối khỏi bị đổ.

9. Điều khiển ra hoa, đậu quả

- Dựa vào khoảng thời gian từ khi trồng đến lúc thu hoạch là 11 – 12 tháng để xác định thời điểm trồng mới hoặc chọn giữ chồi.

Ví dụ: Ở vùng đồng bằng sông Hồng, nếu muốn thu hoạch chuối tiêu vào dịp Tết Nguyên đán, cây giống cần được trồng vào ngay sau Tết.