Bài 55. Giới thiệu chung hệ nội tiết

1. Đặc điểm của tuyến nội tiết

- Tuyến nội tiết góp phần quan trọng trong việc:

+ Điều hòa các quá trình sinh lí của cơ thể.

+ Đặc biệt là quá trình trao đổi chất, quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào của cơ thể.

- Tuyến nội tiết sản xuất ra hoocmon theo đường máu đến các cơ đích để điều hòa quá trình sinh lý của cơ thể.

- Tác động chậm nhưng kéo dài và trên diện rộng.

2. Phân biệt tuyến nội tiết với tuyến nội tiết

- Hệ nội tiết gồm các tuyến nội tiết và các tuyến ngoại tiết.

- Phân biệt tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết.

* Lưu ý: có 1 số tuyến vừa là tuyến nội tiết vừa là tuyến ngoại tiết (tuyến pha), ví dụ tuyến tụy vừa tiết ra dịch tụy đổ vào ruột, vừa tiết ra hoocmon ngấm vào máu.

- Lượng chất tiết của tuyến nội tiết ít hơn so với tuyến ngoại tiết:

+ Tuyến ngoại tiết: tuyến mồ hôi 1 ngày tiết 1 lít mồ hôi, tuyến nước bọt 1 ngày tiết 1,5 lít nước bọt.

+ Tuyến nội tiết: tuyến tụy 1 ngày tiết 0.8 lít dịch tiết.

3. Hoocmon

a. Tính chất của hoocmon

- Tính đặc hiệu: mỗi hoocmon chỉ ảnh hưởng đến một hoặc một số cơ quan nhất định.

Ví dụ: Insulin do tụy tiết ra chỉ có tác dụng hạ đường huyết, hoocmon kích thích nang trứng hoặc tinh hoàn (FSH) chỉ ảnh hưởng đối với quá trình trứng chín hoặc sinh tinh.

- Tính sinh học cao: chỉ với 1 lượng nhỏ cũng gây hiệu quả rõ rệt.

Ví dụ: chỉ cần vài phần nghìn mg hoocmon adrenalin đã có thể làm tăng lượng đường huyết và tăng nhịp tim.

- Không mang tính đặc trưng cho loài.

Ví dụ: người có thể sử dụng insulin của bò thay cho insulin của người để chữa bệnh tiểu đường

b. Vai trò của hoocmon

- Nhờ sự điều khiển, điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết (thực chất là của các hoocmon) giúp cho:

+ Duy trì được tính ổn định của môi trường bên trong cơ thể.

+ Điều hòa các quá trình sinh lí diễn ra bình thường.

- Khi rối loạn trong hoạt động nội tiết thường dẫn đến tình trạng bệnh lí như bướu cổ, ưu năng tuyến giáp, …