Bài 56. Tuyến yên, tuyến giáp
Nội dung lý thuyết
1. Tuyến yên
- Đặc điểm:
+ Nằm ở vùng dưới đồi, thuộc não trung gian.
+ Có hình nhỏ như hạt đậu trắng nằm ở nền sọ.
- Tuyến yên gồm có thùy trước tuyến yên và thùy sau tuyến yên. Giữa hai thùy là thùy giữa chỉ phát triển ở trẻ nhỏ, có tác dụng đối với sự phân bố sắc tố da.
- Tuyến yên là một tuyến quan trọng giữ vai trò chỉ đạo hoạt động của hầu hết các tuyến nội tiết khác và các quá trình sinh lí của cơ thể.
Các hoocmon tuyến yên và các tác dụng của chúng.
Vị trí | Hoomon | Cơ quan chịu ảnh hưởng | Tác dụng chính |
Thùy trước tuyến yên | Kích tố nang trứng (FSH) | Buồng trứng, tinh hoàn | - Nữ: phát triển bao noãn, tiết ostrogen - Nam: sinh tinh |
Kích thể tố vàng (LH: nữ, ICSH: nam) | Buồng trứng, tinh hoàn | - Nữ: rụng trứng, tạo và duy trì thể vàng - Nam: tiết testosterone | |
Kích tố tuyến giáp (TSH) | Tuyến giáp | - Tiết hoocmon tiroxin | |
Kích tố tuyến sữa (PRL) | Tuyến sữa | - Tiết sữa (tạo sữa) | |
Kích tố vỏ tuyến yên trên thận (ACTH) | Tuyến trên thận | - Tiết nhiều hoocmon điều hòa hoạt động sinh dục, trao đổi chất đường, chất khoáng | |
Kích tố tăng trưởng (GH) | Hệ cơ xương | - Tăng trưởng của cơ thể | |
Thùy sau tuyến yên | Kích tố chống đái tháo nhạt (kích tố chống đa niệu, ADH) | Thận | - Giữ nước (chống đái tháo nhạt) |
Oxitoxin (OT) | Dạ con, tuyến sữa | - Tiết sữa, co bóp tử cung lúc đẻ |
@70045@@70033@@70048@
2. Tuyến giáp
- Đặc điểm
+ Nằm trước sụn giáp của thanh quản.
+ Là tuyến nội tiết lớn nhất, nặng khoảng 20 – 25g.
+ Cấu tạo gồm nang tuyến và tế bào tiết.
- Hoocmon của tuyến giáp là tiroxin (TH), trong thành phần có iot.
- Vai trò của hoocmon tuyến giáp
+ Có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất và chuyển hóa các chất trong tế bào.
+ Khi thiếu hoặc thừa hoocmon (iot) tuyến giáp đều gây ra các bệnh lí.
* Khi thiếu iot 
\(\rightarrow\) tiroxin không tiết ra \(\rightarrow\) tuyến yên tiết hoocmon thúc đẩy tuyến giáp tăng cường hoạt động \(\rightarrow\) phì đại tuyến \(\rightarrow\) gây ra bệnh bướu cổ.
Hậu quả:
+ Trẻ em: chậm lớn, trí não kém phát triển.
+ Người lớn: hoạt động thần kinh giảm sút, trí nhớ kém.
- Phòng bệnh: tuyên truyền toàn dân dùng muối iot.
* Khi tuyến giáp hoạt động mạnh \(\rightarrow\) tiết nhiều hoocmon \(\rightarrow\) tăng cường trao đổi chất \(\rightarrow\) tăng tiêu dùng oxi \(\rightarrow\) nhịp tim tăng \(\rightarrow\) người bệnh luôn trong trạng thái hồi hộp, căng thẳng, mất ngủ, sút cân nhanh.
- Do tuyến giáp hoạt động nhiều nên cũng gây nên bệnh bướu cổ, mắt lồi.
- Ngoài ra tuyến giáp còn tiết hoocmon canxitoxin và hoocmon của tuyến cận giáp tham gia điều hòa canxi và photpho trong máu.
* Đặc điểm tuyến cận giáp
- Gồm có 4 tuyến, nằm sau tuyến giáp.
- Kích thước rất nhỏ chỉ khoảng 6 x 3 x 2 mm, màu sắc giống tuyến giáp.
@70044@@70042@