Nội dung lý thuyết
Nước ta có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng, tuy nhiên một số loại tài nguyên đang dần bị suy giảm, ảnh hưởng tới việc khai thác, sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi trường.
a. Tài nguyên sinh vật
Sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta thể hiện rõ qua sự suy giảm về diện tích và chất lượng rừng tự nhiên, đa dạng sinh học.
Nội dung | Hiện trạng | Nguyên nhân suy giảm |
Diện tích và chất lượng rừng | * Diện tích: - Năm 1943: 14,3 triệu ha (100% là rừng tự nhiên). - Năm 2021: 14,7 triệu ha. * Chất lượng: - Năm 1943: 70% là rừng giàu. - Năm 2021: chất lượng rừng chưa phục hồi lại so với trước đây. | - Khai thác quá mức. - Chuyển đổi phương thức sử dụng đất. - Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu. - Cháy rừng. - Hậu quả của chiến tranh,... - Các nguyên nhân khác: + Sự gia tăng dân số. + Tình trạng di dân. + Sự phát triển của các ngành kinh tế,...; + Thiếu đồng bộ trong công tác quản lí,... |
Đa dạng sinh học | - Mức độ đa dạng sinh học cao, thể hiện qua: + Số lượng loài. + Nguồn gen quý hiếm. + Các kiểu hệ sinh thái. - Đang bị suy giảm: + Số lượng cá thể và số lượng bị giảm sút rõ rệt. + Số loài bị đe doạ tăng lên, một số loài có nguy cơ tuyệt chủng (năm 2021 có hơn 800 loài). + Các nguồn gen quý hiếm bị mất dần và rất khó có thể phục hồi. |
b. Tài nguyên đất
Các biểu hiện của sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta rất đa dạng. Trong đó, một số biểu hiện chủ yếu là xói mòn đất; hoang mạc hóa, mặn hóa, phèn hóa, suy giảm độ phì và ô nhiễm đất.
Nội dung | Hiện trạng | Nguyên nhân suy giảm |
Xói mòn đất | - Diễn ra chủ yếu ở miền núi. - Diện tích đất trống, đồi núi trọc, hoang hóa đã giảm nhưng vẫn còn lớn. - Quá trình hoang mạc hóa xảy ra nhanh ở Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. | - Các biện pháp canh tác đất không hợp lí,... - Sự suy giảm của tài nguyên rừng, biến đổi khí hậu, gia tăng thiên tai,... - Chất thải từ các ngành kinh tế, sinh hoạt. - Sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp không hợp lí,... |
Phèn hóa, mặn hóa | - Diễn ra chủ yếu ở các đồng bằng. - Độ phì của đất đang suy giảm ở nhiều nơi. | |
Ô nhiễm đất | - Xảy ra nhanh ở các thành phố lớn. |
Tài nguyên thiên nhiên là tiền đề cơ bản của sự phát triển kinh tế - xã hội. Do vậy, cần có các giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên nhằm hướng tới phát triển bền vững, đó là:
- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cho người dân.
- Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước.
- Hoàn thiện hệ thống quy hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên bảo đảm hợp lí.
- Thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh.
- Tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật và cơ chế quản lí, sử dụng tài nguyên phù hợp.
- Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện và cơ chế giám sát, đánh giá việc thực thi các chiến lược, quy hoạch, chính sách, pháp luật về quản lí tài nguyên.
Tình trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta có xu hướng gia tăng, chất lượng môi trường nhiều nơi đang bị suy giảm do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhất là ô nhiễm không khí và ô nhiễm nước.
a. Ô nhiễm không khí
- Khái niệm: Là sự biến đổi tính chất vật lí, hóa học, sinh học của thành phần không khí, gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ con người và sinh vật.
- Hiện trạng: Diễn ra chủ yếu ở các thành phố lớn, đông dân như: Hà Nội, TP HCM,...;
- Nguyên nhân
+ Hoạt động giao thông vận tải.
+ Sản xuất công nghiệp:
+ Các nguyên nhân khác: Hoạt động xây dựng, hoạt động nông nghiệp, hoạt động làng nghề,...
b. Ô nhiễm nước
- Khái niệm: Là hiện tượng nguồn nước trong tự nhiên bị nhiễm bẩn, thay đổi thành phần và tính chất theo chiều hướng xấu, có chứa các chất độc hại với hàm lượng cao, gây nguy hiểm cho sức khoẻ của con người và sinh vật.
- Hiện trạng: Diễn ra cục bộ ở nhiều nơi, mức độ ô nhiễm phụ thuộc chặt chẽ vào nguồn gây ô nhiễm (khu vực đô thị, khu công nghiệp, làng nghề,... thường có mức độ ô nhiễm cao hơn). M
- Nguyên nhân: Nguồn nước thải từ các ngành kinh tế và sinh hoạt, khai thác quá mức tài nguyên nước, tác động của biến đổi khí hậu.
Môi trường là điều kiện, nền tảng, yếu tố tiên quyết cho phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Nước ta đang đứng trước những thách thức rất lớn về môi trường nên cần có những giải pháp bảo vệ kịp thời và phù hợp. Các giải pháp chủ yếu là:
- Tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật về bảo vệ môi trường, phù hợp với tình hình phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
- Tăng cường đầu tư, đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số; xây dựng hạ tầng kĩ thuật, mạng lưới quan trắc và cơ sở dữ liệu về môi trường.
- Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường, chú trọng hợp tác với các quốc gia láng giềng về các vấn đề môi trường.
- Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, thúc đẩy các mô hình điển hình về bảo vệ môi trường.