Bài 36: Sơ lược về niken, kẽm, chì, thiếc

Có màu trắng bạc, rất cứng, khối lượng riêng lớn, nóng chảy ở 1455^oC.

Là kim loại có tính khử yếu hơn sắt, tác dụng được với nhiều đơn chất và hợp chất nhưng không tác dụng với hidro.

2Ni   +   O₂   \(\underrightarrow{500^oC}\)   2NiO

Ni    +   Cl₂  \(\underrightarrow{t^o}\)  NiCl₂

Bền với không khí và nước ở nhiệt độ thường.

80% lượng niken sản xuất ra được dùng trong ngành luyện kim. Thép chứa Ni có độ bền cao về mặt hóa học và cơ học.

Ni được mạ lên sắt để chống gỉ cho sắt. Trong công nghiệp hóa chất, Ni được dùng làm chất xúc tác.

Kẽm thuộc ô số 30, nhóm IIB, chu kì 4 của bảng tuần hoàn.

Kẽm có màu lam nhạt, trong không khí ẩm, kẽm bị phủ 1 lớp oxit mỏng nên có màu xám, khối lượng riêng lớn, nóng chảy ở 419,5^oC.

Kẽm khá giòn ở nhiệt độ thường, nhưng khi đun nóng đến 100 - 150^oC lại dẻo và dai, đến 200^oC thì giòn trở lại và có thể tán được thành bột.

Kẽm ở trạng thái rắn và các hợp chất của kẽm không độc. Riêng hơi ZnO thì rất độc.

Là kim loại hoạt động có tính khử mạnh hơn sắt, tác dụng trực tiếp với O, S, ... đun nóng thì tác dụng được với các dung dịch axit, kiềm, muối.

2Zn   +   O₂   \(\underrightarrow{t^o}\)   ZnO

Zn   +   S  \(\underrightarrow{t^o}\)  ZnS

Một lượng lớn Zn được dùng mạ hoặc tráng lên sắt để bảo vệ cho sắt khỏi gỉ. Một phần Zn dùng điều chế hợp kim với Cu. Kẽm còn dùng để sản xuất pin khô.

Một số hợp chất của Zn dùng trong y học như ZnO dùng làm thuốc giảm đau dây thần kinh, chữa bệnh eczema, bệnh ngứa,...

Chì nằm ở số 82, nhóm IVA, chu kì 6 của bảng tuần hoàn.

Là kim loại có màu trắng hơi xanh, có khối lượng riêng lớn, nóng chảy ở 327,4^oC. Mềm và dễ dát thành lá mỏng.

Pb tác dụng với oxi của không khí ở điều kiện thường tạo ra lớp màng oxit bảo vệ kim loại không tiếp tục bị oxi hóa. Khi bị đun nóng, Pb bị oxi hóa dần đến hết thành PbO.

2Pb   +   O₂   \(\underrightarrow{t^o}\)   2PbO

Pb tác dụng trực tiếp với S khi bị đun nóng sinh ra PbS.

Pb   +    S   \(\underrightarrow{t^o}\)   PbS

Chì và các hợp chất của chì đều rất độc. Chỉ một lượng nhỏ chì khi vào cơ thể sẽ gây ra bệnh xám men răng và có thể gây rối loạn thần kinh.

Ở điểu kiện thường, thiếc là kim loại màu trắng bạc (thường gọi là thiếc trắng), có khối lượng riêng lớn, mềm nên dễ dát mỏng, nóng chảy ở 232^oC.

Thiếc tồn tại ở hai dạng thù hình là thiếc trắng và thiếc xám, hai dạng này có thể biến đổi lẫn nhau phụ thuộc vào nhiệt độ. Ở vùng lạnh, những đồ vật bằng thiếc chóng bị hỏng, do quá trình biến đổi từ thiếc trắng sang thiếc xám làm tăng thế tích nên thiếc vụn ra thành bột màu xám.

Thiếc tan chậm trong dung dịch HCl loãng tạo ra SnCI₂ và khí H₂.

Sn   +   2HCl   →   SnCl₂   +   H₂

Khi đun nóng trong không khí, Sn tác dụng với O₂ tạo ra SnO₂.

Sn   +   O₂   \(\underrightarrow{t^o}\)    SnO₂

Một lượng lớn thiếc dùng để phủ lên bề mặt của sắt để chống gỉ (sắt tây) dùng trong công nghiệp thực phẩm.

Lá thiếc mỏng (giấy thiếc) dùng trong tụ điện. Hợp kim thiếc - chì (nóng chảy ở 180^oC) dùng để hàn.

SnO₂ được dùng làm men trong công nghiệp gốm sứ và làm thuỷ tinh mờ.