Bài 36. Khái quát về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

Mỗi sinh vật từ khi trưởng thành, sinh ra và lớn lên đều trải qua quá trình sinh trưởng và phát triển. Vậy quá trình sinh trường và phát triển là gì? Các quá trình này diễn ra như thế nào?

I - Sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

1. Sinh trưởng, phát triển là gì?

• Sinh trưởng là sự tăng về kích thước và khối lượng của cơ thể do sự tăng lên về số lượng và kích thước tế bào, nhờ đó cơ thể có thể lớn lên.
• Phát triển bao gồm sinh trưởng, phân hóa tế bào, phát sinh hình thái cơ quan và cơ thể.

2. Các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

• Mỗi sinh vật từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành đều trải qua những giai đoạn sinh trưởng và phát triển nhất định, có hình thái và kích thước khác nhau, đặc trưng cho từng loài.
• Trong vòng đời của sinh vật, các giai đoạn sinh trưởng và phát triển diễn ra đan xen với nhau. Sinh trưởng gắn với phát triển và phát triển dựa trên cơ sở của sinh trưởng. 

→ Nếu không có sinh trưởng thì sẽ không có phát triển và ngược lại.

II - Mô phân sinh và chức năng của mô phân sinh

• Nhóm tế bào chưa phân hóa, còn duy trì được khả năng phân chia được gọi là mô phân sinh. Có hai loại mô phân sinh là mô phân sinh đỉnh và mô phân sinh bên.
• Thực vật phát triển nhờ hoạt động của mô phân sinh.

• Mô phân sinh đỉnh có ở đỉnh rễ và các chồi thân (gồm chồi ngọn hay còn gọi là chồi đỉnh và chồi nách), giúp thân, cành và rễ tăng lên về chiều dài. Mô phân sinh bên giúp thân, cành và rễ tăng về chiều ngang. 

❓Em có biết

Thực vật một lá mầm không có mô phân sinh bên nên đường kính thân không tăng nhiều như ở thực vật hai lá mầm. Tuy nhiên, nhóm thực vật này ngoài mô phân sinh ngọn còn có mô phân sinh lóng giúp chiều cao cây tăng lên nhanh chóng. Mô phân sinh lóng nằm ở vị trí các mắt của thân, có tác dụng làm tăng chiều dài của lóng. 
Những cây một lá mầm lâu năm (cây dừa, cây cau) có vòng mô phân sinh thứ cấp nằm dưới các mầm lá, phân chia tạo nên những dãy tế bào mô mềm ở phía ngoài làm cho đường kính thân tăng lên. Kiểu sinh trưởng này gọi là sinh trưởng thứ cấp phân tán.

1. Sinh trưởng là sự tăng lên về kích thước và khối lượng của cơ thể do sự tăng lên về số lượng và kích thước của tế bào, nhờ đó mà cơ thể lớn lên. 

2. Phát triển bao gồm sinh trưởng, phân hoá tế bào, phát sinh hình thái cơ quan và cơ thể.

3. Thực vật sinh trưởng nhờ các mô phân sinh. Mô phân sinh đỉnh có ở đỉnh của rễ và đỉnh chồi giúp thân, cành và rễ tăng lên về chiều dài. Mô phân sinh bên giúp thân, cành và rễ tăng lên về chiều ngang.