Bài 30. Các dạng năng lượng

I. MỘT SỐ DẠNG NĂNG LƯỢNG

• Động năng

Một vật chuyển động sẽ có động năng. Vật chuyển động càng nhanh thì động năng của vật càng lớn và ngược lại.

• Năng lượng điện

Các nhà máy điện, pin,... cung cấp năng lượng điện. Năng lượng điện được sử dụng rộng rãi trong sản xuất và đời sống.

• Năng lượng nhiệt

Các vật nóng như Mặt Trời, ngọn lửa... đều có năng lượng nhiệt.

Một vật có nhiệt độ càng cao thì có năng lượng nhiệt càng lớn.

• Năng lượng ánh sáng

Ánh sáng từ Mặt Trời, từ bóng đèn, từ ngọn lửa,... mang năng lượng ánh sáng. Nhờ năng lượng này mà con người cảm nhận được ánh sáng.

• Năng lượng âm thanh

Tiếng trống, tiếng đàn, tiếng hát,... mang năng lượng.

Năng lượng này giúp con người nghe được âm thanh.

• Thế năng hấp dẫn

Người ở trên cầu trượt, cuốn sách ở trên giá sách, quả táo ở trên cành.... có năng lượng hấp dẫn được gọi là thế năng hấp dẫn.

Vật ở càng cao so với mặt đất thì có thế năng hấp dẫn càng lớn.

• Thế năng đàn hồi

Những vật như lò xo, dây cao su, đệm hơi, cánh cung,... khi bị biến dạng sẽ có thế năng đàn hồi.

Những vật đó biến dạng càng nhiều thì có thế năng đàn hồi càng lớn.

• Năng lượng hoá học

Năng lượng lưu trữ trong lương thực - thực phẩm, trong pin, trong nhiên liệu,... được gọi là năng lượng hóa học.

Năng lượng trong lương thực - thực phẩm giúp con người sinh sống, phát triển; năng lượng trong nhiên liệu giúp máy móc hoạt động.

• Năng lượng hạt nhân

Tàu ngầm nguyên tử, Mặt Trời và các ngôi sao,.... hoạt động nhờ năng lượng hạt nhân. Đó là năng lượng lưu trữ trong tâm của nguyên tử.

Người ta đã chứng minh rằng: năng lượng điện, năng lượng nhiệt, năng lượng ánh sáng, năng lượng âm thanh.... luôn gắn với chuyên động. Ví dụ như năng lượng điện trong dây dẫn điện hoặc trong pin luôn gắn với chuyển động của các hạt mang điện chuyển động trong đó, năng lượng nhiệt luôn gắn với chuyển động của các “hạt” rất nhỏ tạo nên vật. Các “hạt” này được gọi là các phân tử.

Thế năng hấp dẫn, thế năng đàn hồi, năng lượng hoá học, năng lượng hạt nhân.... được xem là năng lượng lưu trữ.

II. NĂNG LƯỢNG VÀ KHẢ NĂNG TÁC DỤNG LỰC

Mọi hoạt động và biến đổi đều cần năng lượng. Không có năng lượng thì không thể làm bất cứ công việc gì. Để tác dụng dù một lực nhỏ nhất cũng cần phải có năng lượng. Một vật có năng lượng thì có khả năng tác dụng lực lên vật khác.

Sau đây là một số ví dụ cho thấy năng lượng luôn gắn với khả năng tác dụng lực.

Ví dụ 1: Vật M rơi làm lò xo bị nén (hình 30.2).

Thả vật M ở các độ cao khác nhau (hình 30.2a và hình 30.2c) thì lò xo bị nén khác nhau (hình 30.2b và 30.2d).

Trong ví dụ này, vật M có thế năng hấp dẫn càng lớn thì khi rơi xuống sẽ làm lò xo bị nén càng nhiều, tức là tác dụng lực lên lò xo càng mạnh.

Ví dụ 2: Gió mạnh có thể gây tác hại đến sản xuất và đời sống. Ta có thể thấy rõ khả năng tác dụng lực lớn của gió có động năng lớn. Những cơn gió biển hiền hoà hằng ngày, nhưng trong giông bão, chúng có thể bẻ gãy cây, làm tốc mái hàng loạt ngôi nhà.

Gió càng mạnh, lực tác động của gió càng lớn. Trong những cơn bão mạnh, gió tạo ra sóng lớn có thể làm lật thuyền, thậm chí gió có thể đẩy cả những con thuyền lớn lên bãi cát.