Bài 24. Tác dụng của dòng điện

1. CÁC TÁC DỤNG CƠ BẢN CỦA DÒNG ĐIỆN

Dòng điện có thể gây ra các tác dụng: nhiệt, phát sáng, hóa học, từ và sinh lí.

Tác dụng nhiệt của dòng điện được ứng dụng trong bếp điện, ấm điện, máy sấy tóc,...

Tác dụng phát sáng của dòng điện được ứng dụng trong chiếu sáng, đèn giao thông, màn hình ti vi,...

Tác dụng hóa học của dòng điện được ứng dụng trong mạ điện, luyện kim, điều chế hóa chất,...

Dòng điện có tác dụng sinh lí. Nếu sơ ý để cho dòng điện có cường độ đủ mạnh đi qua cơ thể người thì dòng điện có thể gây nguy hiểm. Dòng điện có cường độ trên 10 mA đi qua cơ thể người làm co cơ rất mạnh; từ 70 mA trở lên đi qua cơ thể người làm tim ngừng đập, ngạt thở và thần kinh bị tê liệt.

Trong y học, người ta có thể ứng dụng tác dụng sinh lí của dòng điện thích hợp để chữa một số bệnh (Hình 24.4).

2. MỘT SỐ THIẾT BỊ ĐIỆN ỨNG DỤNG CÁC TÁC DỤNG CỦA DÒNG ĐIỆN

• Cầu chì (Hình 24.5) bảo vệ thiết bị điện nhờ tác dụng nhiệt của dòng điện.

Khi dòng điện tăng lên vượt quá giá trị định mức (do chập điện, quá tải) thì dây chì bị nóng chảy và đứt, làm ngắt mạch điện.

• Chuông điện hoạt động dựa vào tác dụng từ của dòng điện (Hình 24.6).

Chuông điện được dùng làm chuông cửa, báo giờ làm việc, báo cháy, cảnh báo trong giao thông,...

• Rơ le (relay) là công tắc kích hoạt tự động, được sử dụng để đóng (ngắt) những dòng điện lớn ở các mạch điện điều khiển mà con người không thể tác động trực tiếp (như trong mạch điện khởi động của ô tô, trong hệ thống bảo vệ an toàn cho các thiết bị điện ở nhà máy, công xưởng).

Cấu tạo của rơ le gồm hai phần chính: một nam châm điện N và một mạch tiếp điểm dạng lẫy gồm một thanh sắt non S gắn với một lò xo L (Hình 24.7).

• Cầu dao tự động hoạt động dựa vào tác dụng từ của dòng điện, có tác dụng ngắt mạch như cầu chì, được sử dụng để bảo vệ cho các thiết bị điện không bị hỏng khi xảy ra sự cố.

Sau khi khắc phục sự cố và kiểm tra xong, cầu dao được đóng lại để mạch điện hoạt động.