Bài 22. Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường

I. Lực từ

Bố trí thí nghiệm như hình dưới đây, sao cho lúc công tắc K mở, dây dẫn AB song song với kim nam châm đang đứng yên.

Đóng công tắc A, thấy kim nam châm quay, khi cân bằng nó không còn song song với dây dẫn nữa.

Kết luận: Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực từ (gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói rằng dòng điện có tác dụng từ.

II. Từ trường

1. Nơi đâu có từ trường?

Một kim nam châm (gọi là nam châm thử) được đặt tự do trên trục thẳng đứng, đang chỉ hướng Nam-Bắc. Đưa nó đến các vị trí khác nhau xung quanh dây dẫn có dòng điện hoặc xung quanh thanh nam châm, thấy kim nam châm bị xoay lệch khỏi vị trí ban đầu.

Kết luận: Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó. Ta nói trong không gian đó có từ trường.

Tại mỗi vị trí nhất định trong từ trường của thanh nam châm hoặc của dòng điện, kim nam châm đều chỉ một hướng xác định.

2. Cách nhận biết từ trường

Ta không thể nhận biết được trực tiếp từ trường của nam châm hoặc của dòng điện bằng giác quan mà phải dùng các dụng cụ để phát hiện từ trường.

Một dụng cụ thường được sử dụng là kim nam châm.

Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường.